Koszty notarialnego podziału spadku oraz podatek

Czy można zrzec się dziedziczenia na korzyść innej osoby?

Na wstępie pragnę zaznaczyć, że w prawie spadkowym nie istnieje pojęcie „zrzeczenia się spadku” na korzyść jakiejś osoby. Spadkobierca może ewentualnie spadek odrzucić, jeśli nie minęło sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że jest spadkobiercą, czyli najczęściej od chwili śmierci spadkodawcy. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20.03.1984 r., sygn. akt III CRN 35/84, jednoznacznie wskazał, że przepisy dotyczące spadkobrania nie przewidują możliwości „zrzeczenia się spadku” czy udziału w nim na korzyść innej osoby, w tym także na korzyść innego spadkobiercy.

Co prawda spadkobierca ustawowy może zrzec się dziedziczenia w drodze umowy notarialnej zawartej z przyszłym spadkodawcą (art. 1048 Kodeksu cywilnego), ale jest to zupełnie inna instytucja prawna, z którą nie mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie.

Z pytania wynika, że wolą pozostałych spadkobierców jest to, aby Pani otrzymała cały spadek.

Jak znieść współwłasność spadkową?

Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego „jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych”. Do momentu zniesienia tej współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.

Żeby otrzymała Pani cały spadek, musi być przeprowadzony u notariusza stosowny dział spadku. Dział ten może nastąpić w ten sposób, że pozostali spadkobiercy przekażą na Pani rzecz swoje udziały w spadku w zamian za stosowne spłaty (odpłatne zniesienie współwłasności) lub bez takich spłat (nieodpłatne zniesienie współwłasności).

Koszty notarialne działu spadku

Jeśli chodzi o koszty notarialne działu spadku, to podstawą do określenia maksymalnej stawki taksy notarialnej jest ogólna wartość majątku podlegającego działowi.

Koszty notarialne oblicza notariusz w zależności od tego, jaką stawkę przyjmie. Stawki określone są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.06.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Maksymalna stawka taksy notarialnej jest zależna od wartości majątku podlegającego działowi i wynosi od wartości:

• wartość majątku do 3000 zł – maksymalna opłata 100 zł,
• powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł,
• powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł,
• powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł,
• powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000zł,
• powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł,
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowiźnie więcej niż 7500 zł.

Powyższe kwoty są kwotami maksymalnymi, jakie może naliczyć notariusz. Do powyższych kwot notariusz doliczy 22% podatku VAT.

Teraz chciałbym przejść do kwestii podatkowych.

Dział spadku a podatki

Dział spadku, w którego wyniku jeden ze spadkobierców stanie się wyłącznym właścicielem całego spadku, a na rzecz pozostałych zostaną ustalone spłaty, może być potraktowany przez urząd skarbowy jako odpłatne zbycie udziału w nieruchomości przez spadkobierców, którzy otrzymają spłaty. Wówczas może pojawić się po ich stronie obowiązek zapłaty podatku dochodowego z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości.

Ponadto zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 09.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlega umowa o dział spadku oraz umowa o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat.

Natomiast do działu spadku, w którego wyniku jeden ze spadkobierców stanie się wyłącznym właścicielem całego spadku bez obowiązku dokonania spłat na rzecz pozostałych spadkobierców, nie będą miały zastosowania przepisy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, lecz ustawy o podatku od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych i powstaje z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności.

Koszty postępowania o dział spadku

Koszty postępowania, jakie obciążają uczestników postępowania działowego, reguluje art. 51 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Wysokość opłat, jakie należy uiścić przy składaniu wniosku, uzależniona jest od dwóch kryteriów, a mianowicie od tego, czy we wniosku zamieszczony jest zgodny projekt podziału, oraz od tego czy postępowanie działowe będzie połączone z postępowaniem o zniesienie współwłasności. Opłaty od wniosku o dział spadku wynoszą:

• 300 zł, jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału i nie jest połączony ze zniesieniem współwłasności,
• 500 zł, jeżeli we wniosku nie znajduje się zgodny projekt podziału, a postępowanie działowe nie będzie musiało być połączone z postępowaniem o zniesienie współwłasności,
• 600 zł, jeżeli dział spadku ma następować na zgodny projekt podziału, ale postępowanie o zniesienie współwłasności będzie musiało być przeprowadzone,
• 1000 zł, w przypadku gdy wniosek nie zawiera zgodnego projektu podziału, a będzie zachodzić konieczność prowadzenia postępowania o zniesienie współwłasności.

Podatek od spadków i darowizn

Jeśli chodzi o kwestię podatku od spadków i darowizn, to moim zdaniem w przedmiotowej sprawie pojawi się konieczność jego uiszczenia. Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn „wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca”. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 2 jako małżonek spadkodawcy jest Pani w stosunku do rodzeństwa osobą z II grupy podatkowej, która nie korzysta ze zwolnienia podatkowego.

Jeśli chodzi o kwestię zachowku, to zgodnie z art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego „jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”.

Uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.

W przedmiotowej sprawie jest Pani spadkobiercą, a ponadto ma Pani otrzymać całość spadku, w związku z czym żądanie jeszcze zachowku nie znajduje podstawy.