Kurator spadku, kim jest i jakie ma obowiązki?

Kiedy powołuje się kuratora spadku?

1. Brak znanych spadkobierców – gdy po śmierci spadkodawcy nie można ustalić osób uprawnionych do dziedziczenia.
2. Nieznane miejsce pobytu spadkobierców – jeśli spadkobiercy są znani, ale ich miejsce pobytu jest nieustalone.
3. Brak działań spadkobierców – gdy znani spadkobiercy nie podejmują działań związanych z zarządem majątkiem.
4. Spory między spadkobiercami – w przypadku konfliktów, które utrudniają zarządzanie majątkiem.

Powołanie przez sąd kuratora spadku

Zgodnie z art. 666 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego¹ do czasu objęcia spadku przez spadkobiercę sąd czuwa nad całością spadku, a w razie potrzeby ustanawia kuratora spadku. Kodeks nie określa, w którym momencie następuje objęcie spadku przez spadkobiercę, jednak zostało to sprecyzowane przez judykaturę, w tym przez Sąd Najwyższy, który stwierdził², że spadek uważa się za nie objęty wówczas, jeżeli spadkobierca lub spadkobiercy nie objęli spadku faktycznie w przechowanie, zarząd lub użytkowanie.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że celowym jest powołanie przez sąd kuratora spadku, jeżeli spadkodawcy nie są znani sądowi z tożsamości. W przypadku gdy dane spadkobierców są sądowi znane, lecz nie objęli oni spadku, a kontakt z nimi jest utrudniony lub niemożliwy, sąd powinien powołać kuratora dla osoby nieobecnej na podstawie art. 184 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego³.

Zgodnie z art. 667 § 1 K.p.c. głównym zadaniem kuratora spadku jest wyjaśnienie, kto jest spadkobiercą i zawiadomienie spadkobierców o otwarciu spadku. Ponadto zgodnie z art. 667 § 2 K.p.c. kurator spadku zarządza majątkiem spadkowym pod nadzorem sądu spadku, a do sprawowania tego zarządu stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie w toku egzekucji z nieruchomości.

Obowiązki kuratora spadku

Mając na uwadze treść art. 667 § 2 K.p.c., która nakazuje odpowiednie stosowanie do zarządu spadkiem przepisów regulujących postępowanie egzekucyjne, należy stwierdzić, że zadaniem kuratora spadku jest również wykonywanie czynności potrzebnych do prowadzenia prawidłowej gospodarki spadkiem. W szczególności ma on prawo pobierać (zamiast spadkobierców) wszelkie pożytki ze spadku, spieniężać je w granicach zwykłego zarządu oraz prowadzić sprawy, które przy wykonywaniu takiego zarządu okażą się potrzebne. W sprawach wynikających z zarządu spadkiem kurator może pozywać i być pozywany (art. 935 § 1 K.p.c.). Kuratorowi spadku wolno zaciągać jednak tylko takie zobowiązania, które mogą być zaspokojone z dochodów z nieruchomości i są gospodarczo uzasadnione. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu kurator może wykonywać tylko za zezwoleniem sądu.

Kiedy kurator spadku może sprzedać rzeczy ruchome wchodzące w skład spadku?

Zgodnie z art. 668 K.p.c. na polecenie sądu kurator spadku sprzedaje należące do spadku rzeczy ruchome, które są narażone na zepsucie albo których przechowanie pociąga za sobą nadmierne koszty. Natomiast zgodnie z art. 668(1) K.p.c. sąd może również upoważnić kuratora spadku do przeniesienia na bank własności nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu, lub prawa użytkowania wieczystego, stanowiących zabezpieczenie odwróconego kredytu hipotecznego i rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego. Wniosek o przeniesienie własności nieruchomości lub wskazanych wyżej innych praw może być złożony przez bank nie wcześniej niż po upływie roku od daty śmierci kredytobiorcy. W sprawach wynikających z rozliczenia odwróconego kredytu hipotecznego kurator spadku może pozywać lub być pozywany.

Składanie sprawozdań przez kuratora spadku

Zgodnie z art. 667 § 2 w zw. z 937 § 1 K.p.c. do zadań kuratora spadku należy także składanie sądowi w wyznaczonych terminach (co najmniej raz w roku) oraz po ukończeniu zarządu spadkiem sprawozdań ze swych czynności, jak również udokumentowanych sprawozdań rachunkowych.

Kurator spadku odpowiada za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków. Ponadto jeżeli kurator bez usprawiedliwionej przyczyny nie złoży w oznaczonym terminie przepisanego sprawozdania lub nie wykona innych przez sąd wydanych poleceń, może być skazany na grzywnę.

Za wykonywanie swoich zadań kurator spadku może żądać wynagrodzenia oraz zwrotu wydatków, które w związku ze sprawowaniem kurateli poniósł z własnych funduszów.

Kiedy kurator przestaje pełnić funkcję?

1. zostaną ustaleni i przejmą spadek właściwi spadkobiercy,
2. spadek zostanie przekazany Skarbowi Państwa (w przypadku braku spadkobierców),
3. sąd zdecyduje o zakończeniu jego działalności.

Przykłady

Przykład 1 - Nieznani spadkobiercy

Pan Jan Kowalski, właściciel kamienicy w centrum miasta, zmarł bez pozostawienia testamentu. Nie miał bliskiej rodziny, a dalsi krewni nie są znani. Po zgłoszeniu sprawy do sądu, ten powołał kuratora spadku, który zabezpieczył nieruchomość, opłacał rachunki oraz podjął działania mające na celu ustalenie ewentualnych spadkobierców. Dzięki jego pracy po kilku miesiącach udało się odnaleźć kuzyna zmarłego, który miał prawo do spadku.

Przykład 2 - Nieznane miejsce pobytu spadkobierców

Po śmierci pani Anny Nowak okazało się, że jej dzieci wyjechały za granicę wiele lat temu i nie było z nimi żadnego kontaktu. Majątek pozostawał bez nadzoru, co groziło jego zniszczeniem. Sąd, na wniosek sąsiadów, ustanowił kuratora spadku, który zajął się zabezpieczeniem mieszkania, uregulowaniem zaległych opłat i poszukiwaniem kontaktu z rodziną za granicą. Kuratorowi udało się odnaleźć spadkobierców, którzy po powrocie do kraju przejęli spadek.

Przykład 3 - Spory między spadkobiercami

Po śmierci pana Tomasza, właściciela dużej firmy rodzinnej, jego dzieci nie mogły dojść do porozumienia w sprawie podziału majątku. Każdy z nich miał inne oczekiwania i nie podejmował decyzji dotyczących bieżącej działalności firmy. W tej sytuacji sąd ustanowił kuratora spadku, który objął zarząd nad przedsiębiorstwem, zapewnił jego dalsze funkcjonowanie i doprowadził do zawarcia ugody między spadkobiercami. Dzięki temu udało się uniknąć upadłości firmy i zachować dorobek życia zmarłego.

Podsumowanie

Kurator spadku to osoba powołana przez sąd w celu zarządzania majątkiem spadkowym, gdy spadkobiercy są nieznani, nieobecni lub nie podejmują działań. Jego głównym zadaniem jest zabezpieczenie spadku oraz reprezentowanie go do czasu ustalenia prawowitych spadkobierców lub zakończenia postępowania. Funkcja kuratora ma kluczowe znaczenie dla ochrony majątku i zapewnienia jego prawidłowego zarządu zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Oferta porad prawnych

Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz kompleksowe sporządzanie pism związanych z postępowaniem spadkowym, w tym wniosków o ustanowienie kuratora spadku. Skontaktuj się z nami, aby szybko i skutecznie zabezpieczyć swoje prawa do spadku.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1956 r. (sygn. akt III CR 566/56)

Poprzedni materiał

Następny materiał