Poszukiwanie spadkobierców

Ustalenie miejsca przebywania spadkobierców 

Należy złożyć wniosek o poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie w prasie.

Postępowanie spadkowe uregulowane jest w Kodeksie postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.) – postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku – art. 669-679. „Sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkobierca pozostawił testament oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia” (art. 670). W tym wypadku, jak rozumiem, testamentu nie ma, wchodzi w grę dziedziczenie z ustawy.

Sąd powinien więc dojść do tego, jaki jest krąg spadkobierców. W praktyce często zdarzają się sytuację, gdy nie ma możliwości ustalenia, ponieważ np. część spadkobierców przebywa za granicą, nie jest znany ich adres. Zachodzą tutaj dwie sytuacje:

1. Albo osoby te są znane z imienia i nazwiska, ale nie jest znane ich miejsce pobytu – wówczas ustanawia się kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu. Zgodnie z art. 143 K.p.c. „jeżeli stronie, której miejsce pobytu nie jest znane, ma być doręczony pozew lub inne pismo procesowe, wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, doręczenie może do chwili zgłoszenia się strony albo jej przedstawiciela lub pełnomocnika nastąpić tylko do rąk kuratora ustanowionego na wniosek osoby zainteresowanej przez sąd orzekający”. Kuratora można jednak ustanowić tylko wtedy, kiedy znane jest imię i nazwisko danej osoby i jest Pan pewien, iż ta osoba w ogóle żyje. Mogło być przecież tak, że skoro spadkobiercy 60 lat temu wyjechali za granicę, to któryś z nich może już nie żyć i np. pozostawił dzieci (wnuki spadkodawcy), które także powinny uczestniczyć w postępowaniu. W takim wypadku ustanawianie kuratora jest bezcelowe, skoro tak naprawdę nie znamy kręgu potencjalnych spadkobierców.
2. Albo też w ogóle nie wiadomo, kto jest spadkobiercą, nie tylko gdzie mieszka, ale nie znamy też imienia, nazwisko, nie wiadomo, czy żyje czy nie. W takim wypadku właściwą instytucją jest tzw. poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie.

Wezwanie spadkobierców przez ogłoszenie

Zgodnie z art. 672 K.p.c. „jeśli zapewnienie spadkowe nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie”.

Zgodnie z art. 673 „ogłoszenie powinno zawierać:

1. imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy;
2. datę śmierci spadkodawcy;
3. wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
4. wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu 6 miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięcie w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku”.

Ogłoszenie powinno być umieszczone w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa i podane publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty. „Jeżeli wartość spadku jest nieznaczna, sąd może zaniechać umieszczenia ogłoszenia w piśmie″ (art. 674 § 2). W praktyce ogłoszenie umieszcza się np. w „Rzeczpospolitej” oraz w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”.

Kto ponosi koszty zamieszczenia ogłoszenia wzywającego spadkobierców?

Koszt ogłoszenia ponosi ten, kto o takie ogłoszenie wniósł. Ogłoszenie jest dość drogie – należy się liczyć z kosztem około 1000 zł albo i większym. Może Pan ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych, jeśli nie jest w stanie ich Pan ponieść bez uszczerbku w utrzymaniu koniecznym dla siebie i rodziny – w tym celu wypełnia się stosowne oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątku i dochodach (jest dostępne w każdym sądzie, a także w Internecie; wystarczy wpisać w wyszukiwarce: „Oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku i dochodach”). W praktyce sąd zwalnia z kosztów ogłoszenia, jeśli są ku temu podstawy (tzn. stanowiłoby to dla Pana znaczny ciężar finansowy), chociaż częściowo. Niezależnie od tego, czy musi Pan zapłacić całość, czy tylko część, to powinien Pan zapłacić (oczywiście już po postanowieniu o zarządzeniu ogłoszenia) wskazaną kwotę lub zaliczkę w kasie sądu i następnie sąd podejmie wszystkie czynności (aczkolwiek proszę dokładnie zapytać się na rozprawie, gdyż praktyka sądów jest różna – czasem np. każą odbierać tekst ogłoszenia w sekretariacie i samemu udawać się do gazety w celu zamówienia ogłoszenia, najlepiej byłoby oczywiście, gdyby Pan zapłacił, a wszystko zrobił sąd).

Stwierdzenie nabycia spadku z pominięciem spadkobierców których nie udało się odnaleźć 

Następnie trzeba poczekać 6 miesięcy (liczy się od daty ukazania się ogłoszenia w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”). Sąd wyznacza rozprawę, na którą wezwie także osoby, które wskutek ogłoszenia zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania. „Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosi nabycia spadku albo zgłosiwszy je, nie udowodni go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku tylko na rzecz tych spadkobierców, których prawa zostały wykazane” (art. 676 K.p.c.). Oznacza to, że sąd pomija w postanowieniu tych spadkobierców, których nie udało się odnaleźć i w Pana wypadku podzieli spadek na 3, a nie na 5 części.

Dodam jeszcze, że na rozprawie spadkowej w zasadzie powinien stawić się tylko wnioskodawca (ten, kto składał wniosek o stwierdzenie nabycia spadku). Wystarczy też, że sam wnioskodawca złoży wniosek o ogłoszenie w prasie. Nie ma potrzeby, aby stawiali się wszyscy uczestnicy, w związku z czym nie jest konieczne udzielanie pełnomocnictwa przez pozostałych spadkobierców.

Należy więc złożyć krótkie pismo do sądu, w którym trzeba wnieść o:

1. podjęcie zawieszonego postępowania;
2. zarządzenie poszukiwania spadkobierców przez ogłoszenie;
3. ewentualnie zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub części;
4. wyznaczenie posiedzenia w celu rozpoznania wniosku o ogłoszeniu.

Na rozprawie dotyczącej wniosku o ogłoszenie sąd z pewnością będzie chciał wysłuchać Pana lub innych spadkobierców (którzy są znani) – należy zeznać wówczas, że nie zna Pan tych dwóch spadkobierców, nie wie, czy w ogóle żyją, czy mają dzieci i próby ich poszukiwania byłyby bezcelowe, bo nie ma z nimi jakiegokolwiek kontaktu; ostatnia informacja, którą Pan posiada, jest to, że 60 lat temu wyjechali za granicę.