Testament, dziedziczenie, spór o dom rodzinny

Dziedziczenie ustawowe i testamentowe

Na początku należy podkreślić, że bez znajomości treści testamentu trudno przewidzieć dalszy tok postępowania. Jeżeli jednak testament nie zostanie odnaleziony lub okaże się nieważny, zastosowanie mają zasady dziedziczenia ustawowego.

Zgodnie z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Spadek obejmuje ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego (art. 922 k.c.). Otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 k.c.), a w tym momencie ustala się stan masy spadkowej (art. 925 k.c.).

Dwa etapy postępowania spadkowego

Postępowanie spadkowe przebiega w dwóch etapach:

1. Stwierdzenie nabycia spadku – sąd ustala krąg spadkobierców oraz wielkość udziałów przypadających każdemu z nich.

2. Dział spadku – polega na zniesieniu współwłasności i podziale majątku pomiędzy spadkobierców. Może być przeprowadzony sądownie, notarialnie lub poprzez ugodę między stronami.

W przypadku nieruchomości sąd może:

• dokonać podziału fizycznego,

• przyznać nieruchomość jednemu ze spadkobierców ze spłatą pozostałych (art. 212 § 1 k.c.),

• ustanowić współwłasność,

• zarządzić sprzedaż i podział środków (art. 212 § 2 k.c.).

Sprzedaż komornicza jest najmniej korzystnym rozwiązaniem, gdyż nieruchomość często sprzedawana jest znacznie poniżej wartości rynkowej. Dlatego warto dążyć do ugody lub sprzedaży prywatnej.

Podważenie testamentu

Jeżeli testament istnieje, można go podważyć w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Podstawy do unieważnienia określa art. 945 k.c. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji,

• pod wpływem błędu,

• pod wpływem groźby.

Na nieważność można powoływać się w terminie 3 lat od chwili dowiedzenia się o przyczynie nieważności, nie później jednak niż 10 lat od otwarcia spadku.

Do dowodów należą m.in. zeznania świadków, dokumentacja medyczna czy opinie biegłych. Samo twierdzenie, że testament jest sprzeczny z wolą spadkodawcy, nie wystarczy – potrzebny jest materiał dowodowy.

Spłaty i dopłaty przy dziale spadku

Jeżeli sąd przyzna nieruchomość jednemu spadkobiercy, musi ustalić sposób spłat na rzecz pozostałych. Termin spłat nie może przekroczyć 10 lat, a w wyjątkowych sytuacjach możliwe jest odroczenie. Sąd może też rozłożyć płatności na raty.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93