Spadek po zmarłym – za granicą i w Polsce

Spadek po osobie z podwójnym obywatelstwem

Przede wszystkim należy ustalić, którego państwa prawo będzie właściwe w sprawach dotyczących międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych w zakresie m.in. prawa cywilnego. Kluczowe znaczenie w tym przypadku ma ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe. Zgodnie z art. 34 niniejszej ustawy w sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy w chwili jego śmierci. Pozwolę sobie dla pewności wyjaśnić, iż prawo ojczyste oznacza prawo państwa, którego dana osoba jest obywatelem. Z kolei art. 35 stanowi, iż o ważności testamentu i innych czynności prawnych na wypadek śmierci rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania tych czynności. Wystarcza jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana.

Jednakże z uwagi na fakt, iż Pani mąż miał podwójne obywatelstwo należy zwrócić uwagę na art. 2 wspomnianej ustawy, a mianowicie:

„§ 1. Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa.

§ 2. Cudzoziemiec mający obywatelstwo dwóch lub więcej państw podlega, jako prawu ojczystemu, prawu temu z nich, z którym jest najściślej związany”.

Na uwagę zasługuje również art. 24 § 1 przedmiotowej ustawy, w myśl którego „własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot”.

W związku z powyższym, jeżeli w skład spadku wchodzi np. nieruchomość położona w Polsce, to wyłącznie polski sąd będzie kompetentny do stwierdzenia nabycia własności tej nieruchomości w spadku.

Na marginesie pozwolę sobie dodać, że jeżeli jurysdykcja sądu polskiego obejmuje tylko część majątku spadkowego, to sąd ogranicza rozstrzygnięcie w przedmiocie nabycia spadku do tej polskiej części majątku spadkowego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 02.04.1982 r., sygn. akt III CZP 8/82).

Urzędowe udokumentowanie statusu spadkobiercy

Wracając do kwestii urzędowego udokumentowania statusu spadkobiercy, do niedawna mogło ono nastąpić jedynie na podstawie postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Należało złożyć stosowny wniosek. Natomiast od 2 października 2008 r. alternatywnym sposobem stwierdzenia praw do spadku jest notarialne poświadczenie dziedziczenia.

Proszę zwrócić uwagę, iż według prawa polskiego nabycie spadku przez spadkobiercę następuje z mocy samego prawa. Urzędowe dokumentowanie statusu spadkobiercy nie jest konieczne. Bez wątpienia jest to jednak korzystne dla samych zainteresowanych, bowiem zwalnia spadkobierców z konieczności wykazywania swoich praw indywidualnie w stosunku do konkretnych aktywów spadku. Istotne jest również, że względem osoby, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swe prawa wynikające ze spadku tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

Znaczenie praktyczne w Pani sprawie ma niewątpliwie właściwość sądu, do którego można ewentualnie wnieść wniosek o stwierdzenia nabycia spadku. Otóż, na mocy art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego, „do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m. st. Warszawy”.

Jeśli chodzi o wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, powinien czynić zadość przepisom o pozwie (art. 511 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Do wniosku należy dołączyć dowód śmierci spadkodawcy (skrócony odpis aktu zgonu), oryginał testamentu wraz z ewentualnym tłumaczeniem na język polski sporządzonym przez tłumacza przysięgłego, ewentualnie akt małżeństwa.

Zgodnie z art. 669-679 Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku toczy się w trybie nieprocesowym. Jeżeli zostanie złożony testament, to sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia (art. 670).

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie stałej w kwocie 50 zł. Czas trwania postępowania jest uzależniony od wielu czynników, jednakże średnio wynosi 6-12 miesięcy.