Czy żona może legalnie zatrudnić męża na etat?

Możliwość zatrudnienia małżonka

Przepisy prawa pracy, prawa cywilnego oraz podatkowe i o ubezpieczeniach społecznych nie ograniczają możliwości zawierania umów o pracę bądź umów cywilnoprawnych pomiędzy osobami pozostającymi w związku małżeńskim. W związku tym przedsiębiorca może zatrudnić współmałżonka bądź wykazać go jako osobę współpracującą. To wywołuje kreślone konsekwencje. W zakresie dopuszczalności lub niedopuszczalności nikt nie będzie się czepiał.

Małżonek został zgłoszony do ZUS-u z kodem tytułu 01 10, czyli jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, od 1.01.2020. Jego wynagrodzenie jest zapewne ujmowane jako koszty działalności. Jak wskazuje ustawa PIT:

„Art. 23. 1. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

10) wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki; kosztem uzyskania przychodów jest jednak wynagrodzenie małżonka podatnika i małoletnich dzieci podatnika, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną – także małżonków i małoletnich dzieci wspólników tej spółki, należne z tytułów określonych w art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, 8 i 9 lub z tytułu odbywania praktyk absolwenckich, o których mowa w ustawie z dnia 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich, z zastrzeżeniem pkt 55 i art. 22 ust. 6ba”.

Fiskus zatem nie będzie się czepiał.

Za małżonka opłacane są aktualnie składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jako pracownika (najprawdopodobniej).

Osoba współpracująca

Jeżeli strony umowy pozostają w związku małżeńskim oraz prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, zatrudnienie małżonka powoduje, że osoba ta jest traktowana dla celów ubezpieczeń ZUS jak osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, a nie jak pracownik. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych osoba prowadząca pozarolniczą działalność – w stosunku do osób współpracujących przy prowadzeniu tej działalności jest płatnikiem składek.

„Art. 6. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów;

2) osobami wykonującymi pracę nakładczą;

\3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej „członkami spółdzielni”;

4) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4;

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;

Art. 8. 1. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

2. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

2a. Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy

11. Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4– 5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego”.

Warunki minimalne to:

1. pozostawanie z małżonkiem prowadzącym działalność we wspólnym gospodarstwie domowym i

2. współpraca z nim przy prowadzeniu tej działalności.

W razie spełnienia tych warunków:

1. Bez znaczenia jest ustrój majątkowy w związku małżeńskim.

2. Współpraca na podstawie umowy o pracę i kod zgłoszenia 01 10 jest niewłaściwa.

3. Taka osoba współpracująca zatrudniona na podstawie stosunku pracy powinna zostać zgłoszona do ZUS z kodem 05 11. Podlega ubezpieczeniom tak samo jak przedsiębiorca (jednak nie może korzystać z ulg w opłacaniu składek).

Zatem ZUS może się czepiać i to skutecznie. Oczywiście musiałby to sprawdzić, przeprowadzając stosownie postępowanie.

UWAGA! Gdy osoba współpracująca (małżonek) zatrudniana jest na umowę-zlecenie z określoną wysokością wynagrodzenia, nie podlega już ubezpieczeniom w takim wymiarze jak przedsiębiorca, ale w takim jak inni zleceniobiorcy. Czyli składki wyliczane są głównie na podstawie wysokości wynagrodzenia. Osoba współpracująca pomagająca w działalności na podstawie umowy zlecenie powinna zostać zgłoszona w ZUS-ie z kodem 04 11.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350

2. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887