Zmiana dziedziczących gospodarstwo w latach 70.

Dziedziczenie ustawowe

W myśl z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, którzy dziedziczą w częściach równych.

Okoliczność, że po śmierci dziadka była Pani osobą małoletnią, nie powodowała automatycznie, że Pani nie dziedziczy lub jest tym w dziedziczeniu ograniczona. Jak każda osoba już od chwili urodzenia ma Pani zdolność prawną, co oznacza zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków.

Art. 922 § 1 określa, że prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na spadkobierców, na zasadach przewidzianych w Kodeksie. Pani ojciec był zstępnym Pani dziadka, zatem wydawać by się mogło, że to jemu na równi z pozostałym rodzeństwem oraz żonie dziadka przysługiwało w pierwszej kolejności prawo do dziedziczenia. Niemniej jest jeden szkopuł, o którym Pani sama wspomina. Rzecz bowiem dotyczył dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Należ pamiętać, że w czasach PRL-u zasady dziedziczenia gospodarstwa rolnego były bardzo restrykcyjne i zmieniło się to dopiero po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z 2001 r., a i wcześniej zasady te ulegały zmianom. Natomiast przed wspomnianym wyrokiem, pierwszeństwo w dziedziczeniu gospodarstwa rolnego mieli spadkobiercy posiadający określone w Kodeksie cywilnym (a w latach wcześniejszych – w uszczegółowianych w rozporządzeniach) przymioty. Oznacza to, że pojawiała się podwójna kwalifikacja. Z jednej strony należało być spadkobiercą ustawowym (z grona osób wskazanych w przepisach ogólnych prawa spadkowego), z drugiej ponadto należało wykazać się określonymi kwalifikacjami lub wypełniać inne przesłanki przepisów.

Ówcześnie brzmiące przepisy określały rzecz w sposób następujący:

„Art. 1059. Spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:

1) odpowiadają warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności albo

2) są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

3) są trwale niezdolni do pracy.

Art. 1060. W granicach określonych w art. 931 § 2 wnuki spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt 1, dziedziczą gospodarstwo rolne także wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych”.

Dziedziczenie gospodarstwa rolnego

Spadek, o którym Pani pisze, jest objęty starymi przepisami (ponieważ otwarty przed 2001 r.), zatem w tym czasie bardzo istotną kwestia było wypełnianie którejś z wyżej wymienionych przesłanek w dacie śmierci spadkodawcy, czyli Pani dziadka.

W chwili śmierci Pani dziadka była Pani osoba małoletnią, ale nie kształciła się Pani ani nie pracowała w gospodarstwie.

Zatem jeżeli Pani ojciec nie spełniał warunków art.1059 Kodeksu cywilnego (ówczesnego), to Pani jako osoba małoletnia nie mogła dziedziczyć gospodarstwa rolnego (podobnie Sąd Najwyższy w orzeczeniu o sygn. akt III CRN 337/71).

Natomiast aby stwierdzić, jak się rzecz miała naprawdę (np. czy Pani ojciec nie spełniał warunków w tym czasie do dziedziczenia gospodarstwa rolnego), musiałaby się Pani zapoznać z orzeczeniem sądu z 1974 r. Jeżeli nie ma go w archiwum rodzinnym, to można poszukać w sądzie. Bez tego ciężko stwierdzić, czy jest podstawa wnoszenia o zmianę stwierdzenia nabycia spadku.