Oskarżenie o założenie i udział w działaniach grupy przestępczej

Założenie lub kierowanie grupą przestępczą

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego – w skrócie K.k.

Z treści Pana pytania wynika, iż 8 lat temu wobec Pana zastosowano tymczasowe aresztowanie z uwagi na przedstawienie Panu zarzutów z art. 286 § 1 K.k. w zw. z art. 294 § 1 K.k. i art. 12 K.k., art. 272 K.k. oraz art. 258 § 3 K.k. Z uwagi na Pana stan zdrowia rozpoznanie spawy co do Pana osoby zostało wyłączone do odrębnego postępowania. Łącznie w całej pierwotnej sprawie zarzuty postawiono 14 osobom. Z treści Pana pytania wynika, iż wszyscy oskarżeni (za wyjątkiem Pan zostali skazani), jednak sąd uniewinnił ich od zarzutu z art. 258 § 3 K.k.

Odnosząc się do Pana pierwszego pytania, wskazać należy, iż zgodnie z art. 258 § 3 K.k. „kto grupę albo związek określone w § 1 w tym mające charakter zbrojny zakłada lub taką grupą albo związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”.

Zarzut, który został Panu postawiony, nie dotyczy zatem udziału w grupie przestępczej, lecz założenia takiej grupy lub jej kierowania. Innymi słowy, w Pana sprawie konieczne będzie ustalenie, czy Pan zakładał taką grupę lub nią kierował. Sprawa każdego z oskarżonych musi być osobno rozpatrzona. To, że w sprawie pozostałych oskarżonych odpadł zarzut z art. 258 § 3 K.k. nie oznacza, że w Pana sprawie także zostanie obalony. Konieczna jest bowiem analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego, pod kątem nieuczestnictwa Pana w grupie przestępczej, lecz jej założenia lub kierowania nią.

Zorganizowana grupa przestępcza

Zgodnie z przyjmowanym w orzecznictwie poglądem „dla bytu przestępstwa z art. 258 § 3 k.k. nie jest wymagane, aby kierujący zorganizowaną grupą przestępczą był w strukturach przestępczych, obejmujących również i tę grupę, osobą najważniejszą” (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 grudnia 2005 r., sygn. akt II AKa 68/2005).

Nadto podkreślić należy stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 14 października 1999 r., sygn. akt II AKa 221/99, w którego tezie wskazano: „przepis art. 258 § 3 k.k. penalizuje zakładanie lub kierowanie tak zorganizowanych struktur, jakimi są grupa lub związek, mające na celu popełnianie przestępstw, przy czym ten ostatni w stosunku do grupy stanowi wyższą formę organizacyjną. Jak powszechnie się przyjmuje, cechami związku są trwałe formy organizacyjne, określona dyscyplina członków, związana z sankcjami na wypadek niewykonania poleceń oraz oznaczone kierownictwo. Istotną w tym zakresie rzeczą jest wykazanie również, czy w związku takim przewidziane w ogóle były rygory organizacyjne, których nie wolno utożsamiać jedynie z dobrowolnym podporządkowaniem się autorytetowi innej wynikającej z porozumienia osoby, a traktować należy jako zobowiązanie do wypełnienia poleceń z określonymi konsekwencjami odmowy w tym zakresie”.

Wobec każdego z oskarżonych sąd winien przeprowadzić postępowanie dowodowe zmierzając do ustalenia, czy taki zarzut z art. 258 § 3 K.k. jest uzasadniony, czy też nie. Wyraźnie zauważyć należy jednak, iż jeżeli nie będzie osób, które miałyby brać udział w grupie przestępczej (zarzut padł wobec pozostałych oskarżonych), nie można Panu przypisać odpowiedzialności karnej z art. 258 § 3 K.k., bowiem nie można mówić o grupie przestępczej. Nie oznacza to jednak z mocy prawa zmiany kwalifikacji prawnej. Zasadne jest jednak podkreślenie wspomnianych okoliczności, przedstawiając linię obrony.

Przedawnienie karalności

Przedawnienie karalności czynu opisanego w art. 286 § 1 K.k. w zw. z art. 294 § 1 K.k. i art. 12 K.k. następuje co do zasady po upływie 15 lat od dnia jego popełnienia. Przedawnienie karalności czynu opisanego w art. 272 K.k. następuje po upływie 5 lat od dnia jego popełnienia. Jeżeli chodzi o ostatnie przestępstwo z art. 258 § 3 K.k., przedawnienie karalności następuje po upływie lat 15 od dnia jego popełnienia. Żaden z zarzucanych Panu czynów nie stanowi zbrodni. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

Wyraźnie zauważyć należy, iż w odniesieniu do 1. i 3. czynu okres 15-letni ulega wydłużeniu o kolejne 10 lat, a to z uwagi na treść art. 102 K.k., zgodnie z którym „jeżeli w okresie przewidzianym w art. 101 wszczęto postępowanie przeciwko osobie, karalność popełnionego przez nią przestępstwa określonego w § 1 pkt. 1–3 ustaje z upływem 10 lat, a w pozostałych wypadkach – z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu”. W odniesieniu natomiast do czynu z art. 272 K.k. przedawnienie karalności przedłuża się o kolejne 5 lat.

Powyższe jest bowiem związane z tym, iż zostały Panu przedstawione zarzuty, a to z kolei powoduje, że w okresie odpowiednio 15 lat i 5 lat od dnia popełnienia przestępstwa wszczęto przeciwko Panu postępowanie karne.

Obrońca w postępowaniu karnym

Odnosząc się do pytania ostatniego, zauważyć należy, iż konieczne jest podjęcie przez Pana kontaktu z dotychczasowym obrońcą z wyboru. Mniemać należy bowiem, że uprzedni Pana obrońca wypowiedział pełnomocnictwo i nie jest już Pana obrońcą. Sądy bowiem bardzo rzadko decydują się na ustanowienie obrońcy z urzędu, w sytuacji kiedy ustanowiony jest obrońca z wyboru. Sytuacje takie prawie się nie zdarzają. Należy zatem sprawdzić, czy w aktach sprawy widnieje pismo o wyborze przez Pana obrońcy z wyboru. Nie powiadomienie obrońcy z wybory, nie może być postrzegane jako pozbawienie Pana prawa do obrony, bowiem ustanowiono na Pana rzecz obrońcę z urzędu.

W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

1. jest nieletni,
2. jest głuchy, niemy lub niewidomy,
3. zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę. Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. Gdyby posiadanie przez Pana obrońcy z wyboru było jawne, nie doszłoby do ustanowienia obrońcy z urzędu.