.
Udzieliliśmy ponad 127,5 tys. porad prawnych i mamy 14 468 opinii Klientów
Zadaj pytanie » Zadaj pytanie »

Indywidualne Porady Prawne

Masz problem prawny i szukasz pomocy?
Kliknij TUTAJ i opisz nam swój problem w formularzu.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)

Elementy niewchodzące w skład spadku według Kodeksu cywilnego

W skład spadku po zmarłym nie wchodzą prawa i obowiązki ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby, niezależnie od tego czy są one spadkobiercami.



Elementy niewchodzące w skład spadku według Kodeksu cywilnego

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Prawa i obowiązki niewchodzące w skład spadku

Zgodnie z art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego1 nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

 

W doktrynie przyjmuje się cztery kryteria zaliczenia prawa lub obowiązku do spadku, a mianowicie uznaje się, że dane prawo lub obowiązek wchodzi w skład spadku, jeżeli:

 

  1. ma charakter cywilnoprawny;
  2. ma charakter majątkowy;
  3. nie jest ściśle związane z osobą zmarłego;
  4. nie przechodzi na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Elementy niewchodzące w skład spadku

Mając na uwadze powyższe, do elementów niewchodzących w skład spadku według Kodeksu cywilnego możemy zaliczyć w szczególności:

 

  1. prawa i obowiązki o charakterze publicznoprawnym;
  2. prawo do emerytury i renty z ubezpieczeń społecznych;
  3. osobiste prawa majątkowe;
  4. roszczenie o pieniężne zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, chyba że zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego;
  5. roszczenia z umowy o dzieło (w przypadku śmierci przyjmującego zamówienie);
  6. roszczenia z umowy zlecenia (w przypadku śmierci przyjmującego zlecenie);
  7. prawo do renty;
  8. dożywocie;
  9. użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej;
  10. służebności osobiste;
  11. spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego;
  12. prawa i obowiązki z umowy spółki cywilnej, chyba że umowa stanowi inaczej;
  13. suma ubezpieczenia z ubezpieczenia osobowego;
  14. środki na rachunku bankowym będące przedmiotem dyspozycji posiadacza rachunku złożonej na wypadek śmierci.

 

Prawa i obowiązki o charakterze publicznoprawnym

 

Do spadku nie należą co do zasady prawa i obowiązki o charakterze publicznoprawnym. Wyjątkiem jest tutaj prawo do zwrotu nadpłaty podatku dochodowego, które przechodzi na spadkobierców, co potwierdza Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 marca 1996 r.2, stwierdzając, iż nadpłata ze swej istoty nie jest podatkiem oraz nie stanowi prawa i obowiązku osobistego ściśle związanego z osobą podatnika, ani ciężaru publicznoprawnego.

 

Prawo do emerytury i renty

 

Prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych jest prawem ściśle powiązanym z osobą spadkodawcy i jako takie nie wchodzi do spadku. Nie dotyczy to jednakże należności z tytułu emerytury czy renty wymagalnych w chwili śmierci spadkodawcy. Wchodzą one do spadku jako przysługujące zmarłemu wierzytelności.

 

Osobiste prawa majątkowe

 

Zgodnie z art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych3 autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

 

  1. autorstwa utworu;
  2. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
  3. nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
  4. decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
  5. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

 

Osobiste prawa autorskie ze swej istoty nie mogą być więc przedmiotem spadkobrania. W skład spadku wchodzą natomiast autorskie prawa majątkowe, czyli prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

 

Roszczenie o pieniężne zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

 

Zgodnie z art. 445 w zw. z art. 444 K.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Natomiast zgodnie z art. 448 K.c. – w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Kodeks cywilny w art. 445 § 3 wprost stanowi, iż roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego. Nie wyklucza to oczywiście zasądzenia stosownego odszkodowania na rzecz najbliższej rodziny poszkodowanego, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Roszczenie to będzie jednak roszczeniem odrębnym od roszczenia o zadośćuczynienie za doznana krzywdę i nie będzie elementem spadku, lecz będzie wprost przysługiwało członkom rodziny zmarłego, niezależnie od tego czy będą oni po nim dziedziczyli.

 

Roszczenia z umowy o dzieło

 

Zgodnie z art. 645 § 1 K.c. umowa o dzieło, której wykonanie zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie, rozwiązuje się wskutek jego śmierci lub niezdolności do pracy. Jednakże zgodnie z art. 645 § 2 K.c. jeżeli materiał był własnością przyjmującego zamówienie, a dzieło częściowo wykonane przedstawia ze względu na zamierzony cel umowy wartość dla zamawiającego, przyjmujący zamówienie lub jego spadkobierca może żądać, ażeby zamawiający odebrał materiał w stanie, w jakim się znajduje, za zapłatą jego wartości oraz odpowiedniej części wynagrodzenia.

 

Roszczenia z umowy zlecenia

 

Zgodnie z art. 748 K.c. w braku odmiennej umowy zlecenie wygasa wskutek śmierci przyjmującego zlecenie albo wskutek utraty przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych. Wygaśnięcia zlecenia nie powoduje natomiast co do zasady śmierć zleceniodawcy. Zgodnie z art. 747 K.c. w braku odmiennej umowy zlecenie nie wygasa ani wskutek śmierci dającego zlecenie, ani wskutek utraty przez niego zdolności do czynności prawnych. Jeżeli jednak, zgodnie z umową, zlecenie wygasło, przyjmujący zlecenie powinien, gdyby z przerwania powierzonych mu czynności mogła wyniknąć szkoda, prowadzić te czynności nadal, dopóki spadkobierca albo przedstawiciel ustawowy dającego zlecenie nie będzie mógł zarządzić inaczej.

 

Prawo do renty

 

Prawo do świadczenia z tytułu umowy o rentę, o której mówi art. 903 K.c., jest prawem osobistym, ściśle związanym z osobą rentobiorcy i jako takie stanowi element niewchodzący w skład spadku według przepisów Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 905 K.c. jeżeli uprawniony dożył dnia płatności renty płatnej z góry, należy mu się całe świadczenie przypadające za dany okres. Renta płatna z dołu powinna być zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał.

 

Dożywocie

 

Również prawo dożywocia jest prawem ściśle związanym z osobą dożywotnika, o czym przesądza art. 912 K.c., zgodnie z którym prawo dożywocia jest niezbywalne. Nie wchodzi ono więc w skład spadku.

 

Użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej

 

Zgodnie z art. 266 K.c. użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej z jej śmiercią. Nie dotyczy to jednak użytkowania polegającego na korzystaniu z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku (timesharing), które jest prawem zbywalnym i dziedzicznym.

 

Służebności osobiste

 

Zgodnie z art. 299 K.c. służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. Wyjątek może stanowić służebność mieszkania – zgodnie z art. 301 § 2 K.c. można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.

 

Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego

 

Zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych4 spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego jest niezbywalne, nie przechodzi na spadkobierców i nie podlega egzekucji. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z chwilą śmierci jednego z małżonków spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, które przysługiwało obojgu małżonkom, przypada drugiemu małżonkowi. Małżonek ten, jeżeli nie jest członkiem spółdzielni, powinien w terminie jednego roku od dnia śmierci współmałżonka złożyć deklarację członkowską. Małżonkowi zmarłego członka spółdzielni przysługuje roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni. Nie jest to jednak wynikiem spadkobrania, a uprawnieniem przyznanym na mocy przepisów ustawy.

 

Prawa i obowiązki z umowy spółki cywilnej

 

Do elementów niewchodzących w skład spadku według Kodeksu cywilnego zalicza się również prawa i obowiązki ściśle związane z osobą wspólnika spółki cywilnej i jego członkostwem w spółce. Jednakże zgodnie z art. 872 K.c. w umowie można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki.

 

Suma ubezpieczenia z ubezpieczenia osobowego

 

Zgodnie z art. 831 § 3 K.c. suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu nie należy do spadku po ubezpieczonym. Zgodnie z art. 831 § 1 K.c. ubezpieczający może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci osoby ubezpieczonej; może również zawrzeć umowę ubezpieczenia na okaziciela. Natomiast zgodnie z art. 832 § 2 K.c. jeżeli w chwili śmierci ubezpieczonego nie ma osoby uprawnionej do otrzymania sumy ubezpieczenia, suma ta przypada najbliższej rodzinie ubezpieczonego w kolejności ustalonej w ogólnych warunkach ubezpieczenia, chyba że umówiono się inaczej.

 

Środki na rachunku bankowym

 

Zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe5 posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci). Zgodnie z art. 56 ust. 5 Prawa bankowego kwota wypłacona w ten sposób nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku.

 

 

 

 

_____________________________

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121, z późn. zm.)

2 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1996 r. (sygn. akt III AZP 39/95)

3 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z późn. zm.)

4 Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1222, z późn. zm.)

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r., poz. 128, z późn. zm.)


Masz podobny problem prawny? Opisz swoją sprawę, wypełniając  formularz poniżej  ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

Komentarze (0):

Uwaga!
Szanowni Państwo!
Nasi prawnicy nie odpowiadają na pytania zadawane w formie komentarza pod tekstem. Jeśli chcą Państwo powierzyć swój problem naszym prawnikom, prosimy kliknąć tutaj >>

  • dziesięć + II =

 

Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem.

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Szukamy ambitnego prawnika »

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

Paragraf jako alternatywne logo serwisu