Zniewaga a zniesławienie

Przestępstwa przeciwko czci, do których należy zniewaga oraz zniesławienie, uregulowane są w części szczególnej Kodeksu karnego¹, w rozdziale XXVII.

Zniesławienie

Zgodnie z art. 212 § 1 Kodeksu karnego przestępstwo zniesławienia polega na pomówieniu innej osoby, grup osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Przestępstwo to podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Wyższej karze (grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku) podlega kwalifikowana postać zniesławienia określona w art. 212 § 2 Kodeksu karnego, to jest pomówienie dokonane za pomocą środków masowego komunikowania (np. Internet, telewizja).

Jednak abyśmy mogli mówić o tym, że doszło do przestępstwa zniesławienia muszą być spełnione jeszcze pewne przesłanki. Mianowicie w przypadku zarzutu uczynionego niepublicznie musi być on nieprawdziwy (nie jest przestępstwem w takim przypadku wysuwanie zarzutów, które są prawdziwe). Natomiast w przypadku publicznego podnoszenia zarzutów, nie popełnia przestępstwa ta osoba, która podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut:

1. dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub
2. służący obronie społecznie uzasadnionego interesu.

Kwestia prawdziwości zarzutu nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy za zniewagę ze względu na formę jego podniesienia lub rozgłoszenia.

Zniewaga

Przestępstwo zniewagi, zgodnie z art. 216 § 1 Kodeksu karnego, polega na znieważeniu innej osoby w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła. Za popełnienie tego czynu może być wymierzona grzywna lub kara ograniczenia wolności. Tak jak w przypadku zniesławienia istnieje również kwalifikowana postać tego przestępstwa, polegająca na znieważeniu innej osoby za pomocą środków masowego komunikowania (w takim przypadku sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku). Okolicznością umożliwiająca sądowi odstąpienie od wymierzenia kary w przypadku przestępstwa zniewagi może być wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo sytuacja, w której pokrzywdzony odpowiedział na zniewagę naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną.

Różnice, zbieg przestępstw

Podstawową różnicą pomiędzy przepisami regulującymi zniesławienie i zniewagę, jest przedmiot ochrony. Przepis art. 212 Kodeksu karnego regulujący przestępstwo zniesławienia ma na celu ochronę wizerunku pokrzywdzonego w oczach innych ludzi. Natomiast art. 216 K.k. ma chronić wewnętrzne poczucie godności człowieka.

Drugą, związaną z tą pierwszą, różnicą pomiędzy zniewagą a zniesławieniem jest określenie kręgu podmiotów, wobec których można dopuścić się tych przestępstw. W przypadku zniesławienia, przepis stanowi wprost, iż pomówienie może dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i grup osób, instytucji, osób prawnych (np. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej (np. spółek jawnych). Natomiast znieważyć można wyłącznie osobę fizyczną.

Możliwa jest więc sytuacja, w której pomawiając osobę fizyczną, sprawca popełni wobec niej również przestępstwo zniewagi. W takim przypadku sąd rozpatruje sprawę łącznie w jednym postępowaniu i może wymierzyć jedną karę łączną.

Dodać należy, że skazanie sprawcy za zniewagę lub zniesławienie w wyniku skierowania przez pokrzywdzonego prywatnego aktu oskarżenia do sądu, nie wyłącza możliwości dochodzenia przez niego roszczeń o naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego²) na drodze postępowania cywilnego.

________________________________

¹ Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.)

² Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.)

Stan prawny obowiązujący na dzień 30.12.2013