Żądanie pracodawcy zaprzestania dodatkowej działalności przez pracownika, mimo że nie jest konkurencyjna

Zakaz konkurencji dotyczący pracownika i byłego pracownika

Zgodnie z art. 101¹-101⁴ Kodeksu pracy (K.p.):

„Art. 101¹. § 1. W zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).

§ 2. Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym.

Art. 101². § 1. Przepis art. 101¹ § 1 stosuje się odpowiednio, gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy, z zastrzeżeniem przepisów § 2 i 3.

§ 2. Zakaz konkurencji, o którym mowa w § 1, przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.

§ 3. Odszkodowanie, o którym mowa w § 1, nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach. W razie sporu o odszkodowaniu orzeka sąd pracy.

Art. 101(3). [Umowa o zakazie konkurencji]

Umowy, o których mowa w art. 101¹ § 1 i w art. 101² § 1, wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej.

Art. 101⁴. [Stosunek do przepisów odrębnych]

Przepisy rozdziału nie naruszają zakazu konkurencji przewidzianego w odrębnych przepisach”.

Warunki umowy o zakazie konkurencji między pracodawcą i pracownikiem

Zgodnie z poglądami piśmiennictwa prawnego „pracodawca może uzależnić zawarcie umowy o pracę od jednoczesnego zawarcia umowy o zakazie konkurencji z art. 101¹ oraz 101². Odmowa przez pracownika przyjęcia propozycji zawarcia takiej umowy, złożonej przez pracodawcę w czasie trwania stosunku pracy, może uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę, chyba że propozycja ta jest niezgodna z Kodeksem (K. Jaśkowski [w:] E. Maniewska, K. Jaśkowski, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, LEX/el. 2021, art. 101¹).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 listopada 1997 r., sygn. I PKN 333/97, stwierdził, że „odmowa podpisania przez pracownika umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej nie jest uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli przedstawiony przez pracodawcę projekt tej umowy zawierał postanowienia niezgodne z przepisami Kodeksu pracy”.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 2016 r., II PK 108/15, stwierdził, że: „Interpretacja art. 101¹ i art. 101² K.p. powinna bowiem uwzględniać konieczność ochrony interesów pracodawcy w warunkach wolności gospodarczej i związanej z nią konkurencyjności podmiotów uczestniczących w obrocie gospodarczym przed prowadzeniem przez pracowników działalności szkodzącej owym interesom, jednak wykładnia powołanych przepisów nie może implikować niczym nieuzasadnionego ograniczenia swobody pracowników w podejmowaniu różnych form aktywności zawodowej i zarobkowej, gdy działalność ta obiektywnie nie jest konkurencyjna wobec prowadzonej przez pracodawcę i nie stanowi dlań zagrożenia”.

Ponadto „odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji, przewidującej karę umowną nie będącą rażąco wygórowaną w porównaniu do wynagrodzenia pracownika lub odszkodowania z art. 101² § 1, może stanowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę” (wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 14 października 2015 r. VI P 569/14).

Zapis w umowie o pracę naruszający prawa pracownika

Pan jednak wskazał, w Pana przypadku nie dochodzi do działalności konkurencyjnej. Zatem należy stwierdzić, że postanowienie w umowie o pracę o uwarunkowaniu podejmowania działalności gospodarczej od zgody pracodawcy i wyciąganie z takiej działalności negatywnych konsekwencji dla pracownika może być uznane za zapis naruszający Pana prawa jako pracownika. Pracodawca nie może Panu zabraniać działalności, która nie stoi w sprzeczności z pracą i nie jest wykonywana w czasie pracy.