Zabezpieczenie dziedziczenia domu

Ustanowienie umowy dożywocia

Jedyną możliwością, aby nie doszło do ewentualnego roszczenia o zachowek od ewentualnych przyszłych dzieci, jest ustanowienie obecnie umowy dożywocia na rzecz żony i dziecka, co wiąże się z tym, iż rozporządzenie domem nastąpi obecnie – a więc za Pana życia.

Zgodnie z treścią art. 908 § Kodeksu cywilnego jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. W skład dożywocia wchodzi przede wszystkim roszczenie o dożywotnie utrzymanie. Zakres świadczeń na rzecz dożywotnika powinien być taki, aby jego potrzeby życiowe były zaspokojone w stopniu wykluczającym konieczność zdobywania przez niego środków do życia z innych źródeł (por. wyrok SN z 9.5.2008 r., sygn. akt III CSK 359/07). Odmienna umowa nie może być zakwalifikowana jako umowa o dożywocie.

Dożywotnik zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości; tylko ta postać rzeczy może być przedmiotem świadczenia ze strony uprawnionego z dożywocia, niezależnie od tego, czy chodzi o grunt, budynek lub lokal oraz niezależnie od położenia takiej nieruchomości. W rachubę wchodzi także przeniesienie udziału we współwłasności nieruchomości (por. S. Madaj, Umowy o dożywocie pod rządem kodeksu cywilnego, NP 1966, Nr 3, s. 334–335).

Należy podnieść, iż umowa dożywocie nie jest bezpłatnym przysporzeniem i dlatego, jeżeli zostanie zawarta, ewentualni spadkobiercy ustawowi nie będą mogli żądać zachowku od wartości przekazanej nieruchomości. Jeżeli obecnie takie rozwiązanie Pana nie interesuje, to niestety inna umowa lub rozporządzenie testamentowe nie gwarantuje pozbycia się roszczenia o zachowek.

Testament z zapisem windykacyjnym obejmującym dom

Ewentualnie, dobrym sposobem na to, aby konkretnie żona i dziecko otrzymały nieruchomość jest sporządzenie testamentu wraz z zapisem windykacyjnym. Sporządzenie takiego testamentu wymaga formy notarialnej i jest bardzo trudne do ewentualnego podważenia. Niniejsze jednak uprawnia uprawnionych do zachowku o dochodzenie ewentualnego roszczenia, gwarantuje jednak Panu to, iż konkretna nieruchomość stanowić będzie własność żony i dziecka.

Zgodnie z treścią art. 981¹:

„§ 1. W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).

§ 2. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:

1) rzecz oznaczona co do tożsamości;

2) zbywalne prawo majątkowe;

3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;

4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności”.

Zapis windykacyjny to postanowienia testamentu, na podstawie którego konkretnie wskazana osoba, która nie musi, ale może być spadkobiercą, nabywa z chwilą otwarcia spadku z mocy prawa konkretny przedmiot należący do spadkodawcy. Posłużenie się zapisem windykacyjnym pozwala na realizację często spotykanych w praktyce oczekiwań spadkodawców, którzy dążą do tego, aby na wypadek śmierci nie tylko rozdysponować całym swoim majątkiem, ale również zostawić konkretne rzeczy i prawa dokładnie określonym przez siebie osobom.

Przed wprowadzeniem do prawa polskiego zapisu windykacyjnego było to w zasadzie niemożliwe. Skutkiem legatu windykacyjnego będzie przejście prawa własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości będącej przedmiotem konkretnego zapisu windykacyjnego na legatariusza z chwilą śmierci testatora. Rzecz ta, pod rygorem bezskuteczności dokonanego zapisu, musi znajdować się w majątku spadkodawcy w chwili jego śmierci (spadkodawca nie może też być wtedy zobowiązany do jej zbycia). Nie jest natomiast istotne, czy spadkodawca dysponuje tą rzeczą w chwili testowania.