Wygaśnięcie praw autorskich

Osobiste prawa autorskie

Mówiąc o prawach autorskich przysługujących twórcy do utworu, a więc przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonym w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia, możemy wyróżnić dwa rodzaje tych praw, o których mówi ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych¹: osobiste prawa autorskie oraz majątkowe prawa autorskie.

Osobistymi prawami autorskimi są w szczególności:

1. prawo do autorstwa utworu;
2. prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
3. prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
4. prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
5. prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Majątkowe prawa autorskie

Natomiast przez majątkowe prawa autorskie należy rozumieć wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Polami eksploatacji, o których mowa powyżej, mogą być w szczególności:

1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
3. w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych

Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, nie mogą więc wygasnąć. Wygaśnięciu ulegają natomiast autorskie prawa majątkowe. Staje się to z upływem lat siedemdziesięciu:

1. od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;
2. w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany – od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;
3. w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia;
4. w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna się od rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części.

Czas trwania autorskich praw majątkowych

Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminów określonych powyżej.

Wygaśnięcie praw autorskich majątkowych umożliwia rozpowszechnianie utworu każdemu, kto zechce się tego podjąć. Musi to następować oczywiście przy poszanowaniu osobistych praw autora dzieła (w szczególności nie można ingerować w treść dzieła czy jego formę, jak też przypisywać autorstwa dzieła innej niż twórca osobie).

Producenci lub wydawcy egzemplarzy utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, do których majątkowe prawa autorskie wygasły, mogą z tego tytułu uzyskiwać korzyści finansowe. Są jednak w takim wypadku zobowiązani do przekazywania na rzecz Funduszu Promocji Twórczości wpłaty wynoszącej od 5% do 8% wpływów brutto ze sprzedaży egzemplarzy tych utworów (dotyczy to wydań publikowanych na terytorium Polski). Wysokość procentu, w jakim dokonywana ma być wpłata, określa minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w drodze rozporządzenia² (obecnie jest to 5%).

Fundusz Promocji Twórczości jest państwowym funduszem celowym, którym dysponuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Środki zgromadzone w funduszu przeznaczane są na:

1. stypendia dla twórców;
2. pokrycie w całości lub w części kosztów wydań utworów o szczególnym znaczeniu dla kultury i nauki polskiej oraz wydań dla niewidomych;
3. pomoc socjalną dla twórców.

______________________

¹ Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 90, poz. 631, z późn. zm.)

² Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 24 lutego 2003 r. w sprawie wysokości procentu wpłat na Fundusz Promocji Twórczości (Dz. U. Nr 41, poz. 354)

Poprzedni materiał

Następny materiał