Wprowadzenie produktu na rynek Unii Europejskiej – wybrane problemy

Dyrektywa 85/374

Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny (wadliwy) została uregulowana w Dyrektywie Rady z 25 lipca 1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich, dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe (dalej: „Dyrektywa”).² Została ona wdrożona do porządków prawnych państw członkowskich.

Odpowiedzialność za produkt wadliwy

Tutaj od razu trzeba uczynić pewną uwagę. Otóż w Dyrektywie mówi się cały czas o odpowiedzialności za produkt „wadliwy” (w angielskiej wersji językowej – defective). Tymczasem przepisy polskiego Kodeksu cywilnego, które wdrożyły Dyrektywę do naszego systemu, mówią o produkcie „niebezpiecznym”. Jest to w znacznym stopniu konsekwencją tego, iż pojęcie „wadliwości” kojarzy się raczej z odpowiedzialnością umowną z tytułu rękojmi (gdy sprzedawca sprzedaje wadliwą rzecz), a chodziło o uniknięcie niepotrzebnych skojarzeń. Natomiast musimy pamiętać, że pojęcie „niebezpieczny” musimy interpretować zgodnie z brzmieniem Dyrektywy, tj. jako „wadliwy”. Przykładowo: samochód, chociażby nie miał żadnej usterki (a więc był niewadliwy), jest i tak (potencjalnie) niebezpieczny ze względu na szybkość, z jaką może się poruszać. Czy też lek, który może wywołać powikłania u pewnej grupy pacjentów cierpiących na dane schorzenie, w sytuacji gdy ostrzeżenie takie zostało zamieszczone w ulotce, a lek został dopuszczony do obrotu i wytworzony wedle wskazań wiedzy medycznej – jest on również niebezpieczny, chociaż trudno mu przypisać jakąś wadę. W takich właśnie „granicznych” sytuacjach kierować należy się – zgodnie z zasadą wykładni prowspólnotowej – brzmieniem Dyrektywy.

Odpowiedzialność producenta za szkodę wyrządzoną przez wadę w produkcie

Podstawowym założeniem Dyrektywy jest to, iż producent jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez wadę w jego produkcie (art. 1). Można tu wyobrazić sobie niezliczoną ilość sytuacji, od wybuchających samoistnie poduszek powietrznych w samochodzie, przez pękającą ramę w skuterze, po np. niebezpieczne zabawki czy szkodliwą żywność, a nawet porażenie prądem w wyniku niesprawnej instalacji elektrycznej. Produktem jest bowiem każda rzecz ruchoma, część składowa ruchomości lub nieruchomości, a także elektryczność oraz produkty rolne i hodowlane.

Podmiotem odpowiedzialnym za szkodę jest producent, rozumiany bardzo szeroko. Pojęcie to obejmuje – według art. 3 Dyrektywy – producenta produktu gotowego (wytwórcę), producenta każdego surowca, części składowej czy komponentu, osobę, która przedstawia się jako producent, umieszczając swą nazwę, znak handlowy lub inną wyróżniającą cechę na produkcie (tzw. producent deklarowany, np. autoryzowany przedstawiciel), a także każdą osobę, która przywozi produkt do Wspólnoty w celu sprzedaży, najmu, leasingu albo jakiejkolwiek formy dystrybucji w toku swej działalności (importer). Podmioty te odpowiadają solidarnie. Ponadto, w pewnych wypadkach – gdy nie można zidentyfikować importera lub producenta – odpowiada dystrybutor produktu, chyba że wskaże poszkodowanemu wytwórcę, importera lub osobę, od której sam produkt nabył.

Odpowiedzialność za produkt oparta jest na zasadzie ryzyka, jest więc niezależna od winy. Nawet spełnienie wszystkich wymogów technicznych, posiadanie certyfikatu CE, nie zwalnia z odpowiedzialności. Poszkodowany – aby skutecznie dochodzić odszkodowania – musi udowodnić jedynie szkodę, wadę produktu i związek przyczynowy między wadą a szkodą (art. 8 Dyrektywy).

Jakie prawo jest właściwe?

 Jak wynika z samej nazwy, Dyrektywa nie ujednolica, a jedynie harmonizuje (zbliża) ustawodawstwa państw członkowskich. Dla przedsiębiorcy jest to niezwykle istotne, ponieważ może spotkać się on z różnymi systemami prawnymi, co może mieć istotne znaczenie przy odpowiedzialności odszkodowawczej jak i zakresu ubezpieczenia. Kluczowe staje się tu określenie prawo którego państwa jest właściwe w przypadku szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny. Reguluje to obecnie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych, tzw. „Rzym II”.³

Zgodnie z art. 5 ust. 1 Rozporządzenia Rzym II prawem właściwym w przypadku szkody wyrządzonej przez wadliwy produkt jest prawo państwa, w którym poszkodowany ma w chwili powstania szkody miejsce zwykłego pobytu, jeżeli produkt został wprowadzony do obrotu w tym państwie. Jeśli więc produkt został wprowadzony do obrotu np. we Francji, a poszkodowany ma w chwili powstania szkody miejsce zamieszkania we Francji, to właściwe będzie prawo francuskie. Od tej zasady przewidziano kilka wyjątków. Najważniejszy to taki, iż jeśli ze wszystkich okoliczności sprawy wyraźnie wynika, że czyn niedozwolony pozostaje w znacznie ściślejszym związku z państwem innym niż państwo wskazane wyżej, stosuje się prawo tego państwa (art. 5 ust. 2). Wreszcie, gdy osoba odpowiedzialna i poszkodowany mają w chwili powstania szkody miejsce zwykłego pobytu (siedziby) w tym samym państwie – prawo tego państwa (art. 4 ust. 2), np. w sytuacji gdy szkoda wystąpiła we Francji, ale poszkodowany mieszka w Polsce, a wytwórca produktu ma siedzibę w Polsce.

Pojęcie prawa właściwego jest bardzo szerokie. Obejmuje ono w szczególności takie zagadnienia jak (art. 15): podstawę i zakres odpowiedzialności, jej przesłanki, ograniczenie i współodpowiedzialność, istnienie, charakter i ocena szkody, sposoby wygaśnięcia zobowiązania, przedawnienie, terminy zawite, początek, przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia lub terminu zawitego, domniemania prawne oraz ciężar dowodu. Jedynie część z tych zagadnień jest uregulowana w Dyrektywie, w pozostałym więc zakresie mogą pojawić się różnice pomiędzy państwami członkowskimi.

Przed jaki sąd?

 Zagadnienie właściwości sądu regulowane jest przez Rozporządzenie Rady z 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych.⁴ Zasady są bardzo korzystne dla poszkodowanego, ponieważ może on wytoczyć powództwo przed sąd tego państwa, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. I zwykle ten sąd wybierze poszkodowany (art. 5 pkt 3). Może on także wytoczyć powództwo przed sąd miejsca zamieszkania pozwanego (art. 2 ust. 1).

Oba rozporządzenia wiążą wszystkie państwa członkowskie, z wyjątkiem Danii.

Co to w praktyce oznacza? Otóż przedsiębiorca, który jest objęty odpowiedzialnością za produkt niebezpieczny na terenie UE, musi liczyć się z dwoma dodatkowymi utrudnieniami w sytuacji, gdy produkt ten wyrządzi szkodę. Otóż po pierwsze, najprawdopodobniej zostanie pozwany przed sąd w obcym kraju. Jeśli np. w domu poszkodowanego w Hiszpanii wybuchł telewizor, to zdarzenie wywołujące szkodę nastąpiło w Hiszpanii, właściwy więc będzie sąd hiszpański. Po drugie, do orzekania o odpowiedzialności podmiotu odpowiedzialnego zastosowanie znajdzie często prawo obce, tj. prawo tego państwa członkowskiego, w którym poszkodowany ma w chwili powstania szkody miejsce pobytu, jeśli tylko produkt został wprowadzony do obrotu w tym kraju (najczęstsza sytuacja).

1. 85/374/EWG, Dz. Urz. UE L. 85/210/29.

2. 864/2007 WE, Dz. Urz. UE L 2007, Nr 199, poz. 40.

3. 44/2001, Dz. U. UE L z 2001, Nr 12, poz. 1.

Poprzedni materiał

Następny materiał