Wolny zawód

Definicja wolnego zawodu w doktrynie i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

W obowiązującym stanie prawnym brak jest przepisów, które zawierałyby całościową definicję „wolnego zawodu”. W doktrynie¹ przyjmuje się jednak, że zawód, aby możliwe było uznanie go za „wolny”, powinien posiadać następujące cechy:

1. powinien być wykonywany profesjonalnie, zawodowo przez świadczenie usług typowych,
2. działalność w ramach tego zawodu powinna być wykonywana na własny rachunek, samodzielnie i osobiście (przy ewentualnej pomocy osób podporządkowanych);
3. powinien wymagać szczególnego wykształcenia lub umiejętności.

Problematykę „wolnego zawodu” rozważał również Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając w wyroku z dnia 19 października 1999 r.², że „w odniesieniu (…) do tzw. wolnych zawodów treścią wolności wykonywania zawodu jest stworzenie sytuacji prawnej, w której: po pierwsze, każdy mieć będzie swobodny dostęp do wykonywania zawodu, warunkowany tylko talentami i kwalifikacjami; po drugie, mieć będzie następnie rzeczywistą możliwość wykonywania swojego zawodu oraz – po trzecie, nie będzie przy wykonywaniu zawodu poddany rygorom podporządkowania, które charakteryzują świadczenie pracy”.

Katalogi wolnych zawodów w obowiązujących ustawach

Jednocześnie pewne akty prawne używają pojęcia „wolny zawód”, jednak wyłącznie dla określenia uprawnień i obowiązków związanych z jego wykonywaniem, w zakresie wskazanym w tych aktach.

Wolne zawody wskazuje między innymi Kodeks spółek handlowych³, zgodnie z którym partnerami w spółce partnerskiej mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących wolnych zawodów:

1. adwokata,
2. aptekarza,
3. architekta,
4. inżyniera budownictwa,
5. biegłego rewidenta,
6. brokera ubezpieczeniowego,
7. doradcy podatkowego,
8. maklera papierów wartościowych,
9. doradcy inwestycyjnego,
10. księgowego,
11. lekarza,
12. lekarza dentysty,
13. lekarza weterynarii,
14. notariusza,
15. pielęgniarki,
16. położnej,
17. radcy prawnego,
18. rzecznika patentowego,
19. rzeczoznawcy majątkowego oraz
20. tłumacza przysięgłego.

Definicję wolnego zawodu ustanawia również dla własnych celów ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne⁴. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 11 tej ustawy wolny zawód to pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana osobiście przez:

1. lekarzy,
2. lekarzy stomatologów,
3. lekarzy weterynarii,
4. techników dentystycznych,
5. felczerów,
6. położne,
7. pielęgniarki,
8. tłumaczy oraz
9. nauczycieli (w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny)
   – jeśli działalność ta nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej, z tym że za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów-zleceń, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu.

Jak jednak widać powyżej, wyliczenia zawodów zawarte w Kodeksie spółek handlowych oraz w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne pokrywają się tylko częściowo. Z uwagi na to (oraz z uwagi na realizowanie odmiennych celów), nie można uznać żadnego z nich za całościowe zdefiniowanie wolnego zawodu.

________________________________

¹ A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Wolters Kluwer Polska 2011, wyd. VIII

² Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 października 1999 r., sygn. SK 4/99 (Dz. U. 1999 r. Nr 86 poz. 967)

³ Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1030)

⁴ Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930, z późn. zm.)

Stan prawny obowiązujący na dzień 27.09.2014