Więźniowi też należy się zadośćuczynienie

Sąd Apelacyjny w Lublinie wydał w ostatnim czasie kontrowersyjny wyrok (sygn. I ACa 523/08), który ponownie wywołał, również na łamach prasy, szeroką dyskusję w przedmiocie warunków bytowania więźniów w polskich zakładach karnych oraz konsekwencji niezachowania określonych prawem minimalnych standardów w tym zakresie.

Temat ten od dawna budził kontrowersje w społeczeństwie. Z jednej strony mamy bowiem w takich przypadkach do czynienia z osobami osadzonymi w zakładzie karnym za popełnione przestępstwa, za które ponoszą oni zasłużoną karę; z drugiej jednak strony skazani nie przestają być przecież ludźmi, wobec których należy przestrzegać podstawowych zasad humanitaryzmu, w tym zasady poszanowanie godności człowieka.

Mocą przywołanego wyroku Sąd przyznał skazanemu zadośćuczynienie w kwocie 2 000 zł z tytułu krzywdy (cierpień psychicznych i uszczerbku na zdrowiu) wyrządzonej mu wskutek ciasnoty panującej w celi, w której przebywał.

Dla obiektywnej oceny sprawy należy wiedzieć, że zgodnie z art. 110 Kodeksu karnego wykonawczego: „skazanego osadza się w celi mieszkalnej wieloosobowej lub jednoosobowej”, przy czym „powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosi nie mniej niż 3 m². Cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy”.

Na zasadzie wyjątku od powyższej reguły, stosownie do przepisu art. 248 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego w szczególnie uzasadnionych wypadkach dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego może umieścić osadzonych, na czas określony, w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m². O takim umieszczeniu należy bezzwłocznie powiadomić sędziego penitencjarnego. Przytoczony przepis jest nad wyraz często przywoływany przez dyrektorów zakładów karnych w uzasadnieniu stanu notorycznego przeludnienia cel więziennych.

W omawianej sprawie Sąd Apelacyjny w Lublinie stwierdził, że nie zostały spełnione warunki art. 248 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego uzasadniające odstąpienie od ustawowej normy 3 m² powierzchni mieszkalnej na więźnia, w szczególności brak było pisemnej informacji skierowanej do sędziego penitencjarnego. Ponadto w przedmiotowej sprawie, jak zresztą zazwyczaj w praktyce, przeludnienie celi miało charakter w istocie stały, nie zaś czasowy, czego wymaga art. 248 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.

Czy przywołany wyrok stanie się podstawą dla fali roszczeń skazanych przebywających w polskich zakładach karnych? Czas pokaże. Okoliczność ta winna jednak z całą pewnością być brana pod uwagę przez ustawodawcę w celu możliwie sprawnego odciążenia systemu penitencjarnego.

Stan prawny obowiązujący na dzień 08.02.2009