Wdowiec w nowym związku małżeńskim a prawa do jego majątku

Sprawy majątkowe między małżonkami uregulowane są w art 31 i 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

W art. 31 określono:

§ 1. „Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków”.

Z kolei zgodnie z art. 33:

„Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Przedmioty majątkowe wymienione w art. 33 wchodzą w skład majątków osobistych małżonków z mocy samego prawa. Jedynie w drodze umowy majątkowej małżeńskiej (art. 47 § 1) małżonkowie mogą rozszerzyć wspólność ustawową na te przedmioty (lecz z wyjątkami przewidzianymi w art. 49 § 1 – czyli z przedmiotami, które przypadną małżonkowi w przyszłości „z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny”) lub włączyć do ich majątków osobistych inne przedmioty, niewymienione w art. 33. Jednakże nie jest wykluczona możliwość dokonywania w czasie trwania wspólności ustawowej, w drodze czynności prawnej między małżonkami, przesunięć majątkowych między ich majątkami osobistymi a majątkiem wspólnym, i odwrotnie.

Przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku osobistego każdego z małżonków stanowią masę majątkową podlegającą ogólnym zasadom prawa cywilnego. Każde z małżonków jest wyłącznym podmiotem praw majątkowych do tych przedmiotów i związanych z nimi obowiązków. Przysługuje mu uprawnienie do korzystania z tych przedmiotów, sprawowania samodzielnego zarządu nimi oraz rozporządzania, jednakże przy korzystaniu z tych uprawnień musi się liczyć ze spoczywającymi na nim obowiązkami prawnorodzinnymi: obowiązkiem małżonków udzielania sobie wzajemnej pomocy (art. 23) oraz obowiązkiem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27). Przykładem takiego obowiązku jest określony w art. 281 obowiązek umożliwienia współmałżonkowi korzystania z lokalu mieszkalnego stanowiącego majątek osobisty. Por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.06.1997 r., sygn. akt IV PRN 277/77 (OSNCP 1978, nr 3, poz. 53).

Żona nie będzie więc miała żadnych praw do majątku męża nabytego przed ślubem. W przypadku ewentualnego podziału majątku – jeśli zajdzie taka konieczność – żona będzie miała jedynie prawo do żądania zwrotu nakładów na ten majątek – np. jeśli w trakcie trwania małżeńskiej wspólności ustawowej wybudujecie coś Państwo na działce, wyremontujecie dom czy mieszkanie ze wspólnych środków finansowych – wówczas roszczenie żony będzie się ograniczać do rozliczenia. W przypadku jednak śmierci małżonka posiadającego majątek, żona na mocy przepisów Kodeksu cywilnego – o ile mąż nie sporządzi testamentu wyłączającego dziedziczenie ustawowe – dziedziczy majątek męża w zbiegu z dziećmi lub rodzeństwem i rodzicami męża.