Ustny podział majątku a prawo do mieszkania, które należało do majątku osobistego

Udzielając niniejszej odpowiedzi, zakładam, że w trakcie trwania małżeństwa istniał pomiędzy Panią a byłym małżonkiem ustawowy ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.

Na początku chciałbym zająć się kwestią mieszkania. Lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego może należeć do jednej osoby lub do małżonków. Z pytania wynika, że w przedmiotowej sprawie prawo to przysługiwało Pani byłemu mężowi już przed zawarciem związku małżeńskiego, zatem stanowić ono będzie jego majątek osobisty. Zgodnie bowiem z art. 33 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.io.) majątek osobisty małżonka stanowią m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej małżeńskiej, która co do zasady powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa.

W związku z powyższym, jeżeli były mąż nabył lokatorskie prawo do lokalu przed zawarciem związku małżeńskiego z Panią, wówczas prawo to nie będzie należeć do majątku wspólnego małżonków, lecz do majątku osobistego Pani byłego męża, a co za tym idzie – nie mogło ono być przedmiotem podziału między Panią a mężem, gdyż przedmiotem podziału może być tylko majątek wspólny małżonków.

Jeśli w chwili obecnej (a więc już po orzeczeniu rozwodu, który pociąga za sobą ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej) były mąż przekształci mieszkanie lokatorskie we własnościowe, to dalej będzie ono stanowić tylko jego majątek, do którego Pani nie będzie miała prawa.

Reasumując, ponieważ prawo do lokalu spółdzielczego nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżeńskiego, nie podlega ono podziałowi. Nie może Pani żądać przyznania tego prawa wyłącznie Pani. Prawa do tego mieszkania nie ma również syn, przy czym bez znaczenia jest tutaj fakt, że się w nim urodził i jest w nim zameldowany.

W pytaniu wspomina jednak Pani, że ponosiła Pani określone nakłady na mieszkanie, m.in. w postaci gruntownego remontu, a także spłaciła Pani długi. W tym miejscu trzeba zauważyć, że istnieje możliwość rozliczenia tych nakładów na podstawie art. 45 K.r.io. Zgodnie z § 1 tego artykułu każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Każdy z małżonków może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Ustawodawca nie wyjaśnił, w jaki sposób należy rozumieć pojęcia „wydatki” i „nakłady”. Jednakże przyjmuje się, że nakłady poczynione na rzecz to koszty poniesione w związku z zachowaniem, używaniem lub ulepszeniem tej rzeczy, natomiast wydatki – to koszty związane z jej nabyciem. Poczynienie wydatków i nakładów z określonego majątku to uszczuplenie jego masy o środki przeznaczone na cele niezwiązane z tym majątkiem.

W związku z powyższym uważam, że mogłaby Pani dochodzić od męża zwrotu nakładów, jakie Pani poniosła na lokal mieszkalny.

Jeśli te nakłady nie zostały rozliczone wcześniej, to z roszczeniem o ich zwrot należy wystąpić jednocześnie z wnioskiem o podział majątku. Po wszczęciu postępowania o podział majątku nie jest bowiem dopuszczalne wszczęcie odrębnego postępowania o zwrot nakładów.

Z kolei art. 45 § 3 K.r.io. stanowi, że przepisy powyższe (dotyczące rozliczenia nakładowi wydatków) stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.

Po rozwodzie małżonek traci prawo korzystania z mieszkania, które należy wyłącznie do współmałżonka. Może być wówczas eksmitowany, ale nie na bruk. W myśl obowiązujących przepisów komornik nie może przeprowadzić eksmisji donikąd. Musi poczekać, aż właściciel lub sam eksmitowany znajdzie pomieszczenie zastępcze. Jeżeli tego nie zrobią, komornik powinien zwrócić się o pomoc do gminy. Do czasu dostarczenia pomieszczenia komornik wstrzymuje eksmisję.

W czasie procesu o eksmisję osobie, która ma być eksmitowana, może zostać przyznany tzw. lokal socjalny. Nawet jednak wtedy, gdyby taki lokal nie został przyznany, to osobie eksmitowanej przysługuje z mocy prawa wspomniany lokal zastępczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego, a także lokalu zastępczego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.

Co do kwestii sprzedanego samochodu stanowiącego majątek wspólny, to ma Pani prawo dochodzić od męża zwrotu połowy wartości samochodu (zgodnie z domniemaniem równości udziałów małżonków w majątku wspólnym), przy czym ta wartość może zostać ustalona jako wartość rynkowa, a nie cena zakupu lub cena sprzedaży.

Ponadto sprzedaż samochodu stanowiącego współwłasność, dokonana przez jednego ze współwłaścicieli, może nosić znamię przestępstwa przywłaszczenia powierzonej rzeczy, określonego w art. 284 Kodeksu karnego. Może zatem Pani złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.