Ustalenie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego – uznanie dziecka

Z Pana informacji wynika, że nie jest Pan ojcem biologicznym starszego dziecka Pana żony. Co do zasady, w pełni skutecznego uznania ojcostwa może tymczasem dokonać tylko ojciec biologiczny, inna osoba może zaś starać się o przysposobienie (adopcję) dziecka drugiego małżonka, co jednak jest procedurą znacznie dłuższą i bardziej skomplikowaną od uznania.

Wskazuję jednak, że w praktyce zdarza się, że dziecko uznawane jest przez osobę niebędącą jego biologicznym ojcem, ponieważ w istocie kierownik urzędu stanu cywilnego nie ma możliwości zweryfikowania oświadczenia osoby, która twierdzi, że jest ojcem dziecka, zwłaszcza jeżeli matka potwierdzi ten fakt (a zgody na uznanie dziecka, zgodnie z przepisami, matka musi udzielić). Zgodnie z art. 73 ust. 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia zgodnie z przepisami przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa m.in. jeżeli powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka (w tym pochodzenia dziecka od danego mężczyzny).

Musi Pan jednak wiedzieć, że uznanie ojcostwa może dotyczyć tylko dziecka, co do którego nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone (art. 72 K.r.io.). Innymi słowy, gdy starsze dziecko Pana żony urodziło się w czasie, gdy była ona w związku małżeńskim z ojcem biologicznym, przed uznaniem dziecka musiałaby odbyć się sprawa o zaprzeczenie ojcostwa.

Uznanie ojcostwa następuje przede wszystkim poprzez oświadczenie mężczyzny przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka potwierdzi jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny, że ojcem dziecka jest ten mężczyzna.

Oświadczenie o uznaniu ojcostwa można złożyć w każdym urzędzie stanu cywilnego (art. 14 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, j.t. Dz. U. 2004 r. Nr 161, poz. 1688) i nie podlega ono opłacie.

Uznanie ojcostwa może nastąpić także przed sądem opiekuńczym, a za granicą również przed polskim konsulem lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego oboje rodzice albo jedno z nich są obywatelami polskimi.

Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmówił przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, uznanie ojcostwa może nastąpić wyłącznie przed sądem opiekuńczym, właściwym ze względu na siedzibę urzędu stanu cywilnego, którego kierownik odmówił przyjęcia tych oświadczeń.

Obawiam się jednak, że trudniej będzie Panu przekonać sąd, że jest ojcem biologicznym dziecka niż kierownika urzędu stanu cywilnego (sąd może np. zarządzić dowód z badań DNA, a kierownik nie), stąd odradzam tę drogę działania, choć – jeżeli tylko Pan zechce – spiszę Panu elementy wniosku o złożenie oświadczenia o uznaniu ojcostwa przed sądem.

Uznanie dziecka przed sądem następuje w formie ustnej w postaci oświadczenia woli składanego przez uznającego osobiście przed sądem. Z czynności tej sporządza się protokół, w którym należy posługiwać się danymi osobowymi stosowanymi w dowodach osobistych. Pana żona także musiałaby wyrazić zgodę na uznanie.

Tylko wyjątkowo, w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu matki dziecka lub mężczyzny, oświadczenie konieczne do uznania ojcostwa może zostać zaprotokołowane przez notariusza albo złożone do protokołu wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy.

Z podanych przez Pana informacji nie wynika jasno, czy Pańska żona urodziła syna będąc panną. Taki stan faktyczny (gdyby miał miejsce) byłby warunkiem tego, aby mógł Pan uznać dziecko bez konieczności wcześniejszego wszczynania sprawy o zaprzeczenie ojcostwa, tak więc to wiele by Panu ułatwiło.

Zgodnie z art. 89 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.

Zgodnie zaś z art. 90 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia, że dziecko będzie nosić takie samo nazwisko, jakie zgodnie z art. 88 nosi albo nosiłoby ich wspólne dziecko (tu: nazwisko Pana). Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda. Co prawda, nadanie dziecku Pana nazwiska nie byłoby dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca, ale z Pana opisu sprawy wynika, że taka sytuacja nie zachodzi.