Umorzenie płatności wyznaczonych przez urząd celny

Z analizy przedstawionego stanu faktycznego oraz dokumentów wnioskuję, iż nie kwestionował Pan wcześniej czynności podjętych przez organy celne, które dokonały podwyższenia wartości rynkowej samochodów, przez co tym samym zwiększona została podstawa opodatkowania akcyzą oraz podatkiem od towarów i usług.

W następstwie dokonanych wcześniej czynności organ podatkowy miał prawo dokonać egzekucji administracyjnej, jeżeli strona zobowiązana nie dokonała uiszczenia zobowiązań celnych i podatkowych.

Jak sam Pan doskonale wywnioskował z dokumentacji, organ podatkowy słusznie zauważa, iż organy sprawujące nadzór nad postępowaniem egzekucyjnym mogą, ale nie muszą, wstrzymać na określony czas czynności egzekucyjne w szczególnie uzasadnionych przypadkach. I rzeczywiście decyzja w tym przedmiocie podejmowana jest w ramach tzw. uznania administracyjnego, czyli uzależniona jest od całokształtu sytuacji sprawy. W tej konkretnej sprawie organ podatkowy w oparciu o przedstawiony przez Pana wniosek nie dopatrzył się owych „szczególnych okoliczności”. Generalnie ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie definiuje, czym są owe szczególne okoliczności, w przeciwieństwie do Ordynacji podatkowej, która wskazuje, iż stosowanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych uzależnione jest od tzw. ważnego interesu publicznego lub ważnego interesu podatnika.

Moim zdaniem w ewentualnym zażaleniu, jakie może Pan złożyć, powinien Pan:

1. wskazać swój ważny interes – sytuacja majątkowa oraz fakt zbliżającego się powiększenia rodziny,
2. przedstawić ewentualny plan spłaty zobowiązań (niekoniecznie w formie pieniężnej, ale np. przeniesienia własności innych rzeczy lub praw majątkowych),
3. wskazać inne okoliczności, które będą świadczyły o chęci spłaty zobowiązań.

Jeśli organ podatkowy słusznie dokonał wymiaru podatkowego, trudno żądać, aby zrezygnował z należności publicznoprawnej, tym bardziej gdy wierzyciel tej należności nie wyraził zgody na wstrzymanie egzekucji. Osobiście oceniam, iż nawet w przypadku rzetelnego przedstawienia swojego ważnego interesu szanse na wstrzymanie egzekucji są niewielkie.

Ponieważ postępowanie wymiarowe miało miejsce w ubiegłym roku, nie ma też szans na odwołanie się od tych decyzji w normalnym trybie zaskarżeniowym (odwoławczym). Jedyną szansą byłoby złożenie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji wymiarowych, np. w oparciu o przesłankę, iż została ona wydana z rażącym naruszeniem prawa (art. 247 ust. 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej). Trudno mi jednak oceniać, czy miało miejsce rażące naruszenie prawa. Generalnie w doktrynie oraz orzecznictwie wskazuje się, iż rażące naruszenie prawa zachodzi wtedy, gdy istnieje oczywista sprzeczność pomiędzy treścią przepisu a rozstrzygnięciem objętym decyzją. Rażące naruszenie prawa zachodzi wtedy, gdy „treść decyzji pozostaje w wyraźnej i oczywistej sprzeczności z treścią przepisu prawa i gdy charakter tego naruszenia powoduje, że owa decyzja nie może być akceptowana jako akt wydany przez organ praworządnego państwa”.

Reasumując, jeżeli organ podatkowy słusznie dokonał wymiaru podatkowego, żądanie zaprzestania egzekucji administracyjnej wymaga przedstawienia określonych przesłanek, które wskazywałyby na istnienie ważnego interesu zobowiązanego do zastosowanie tego środka. Warto przy tym wyrazić chęć spłaty zobowiązań, choćby w ratach lub w innej formie. W przypadku rozłożenia zaległości na raty istnieje podstawa do zawieszenia postępowania egzekucyjnego (art. 56 ust. 1 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). W piśmie do Ministra Finansów proszę o ewentualne wskazanie terminu spłat tych rat.

Dodam też, że sprawa się z pewnością nie przeterminuje, bowiem bieg terminu przedawnienia przerywa się wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym zobowiązany został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny (art. 70 ust. 4 Ordynacji podatkowej).

Brak zapłaty zobowiązań spowoduje dalsze czynności egzekucyjne aż do pełnego pokrycia zobowiązań. Teoretycznie za zobowiązania może odpowiadać również małżonek (nawet w przypadku rozdzielności majątkowej), jeżeli współdziałał ze zobowiązanym w prowadzeniu działalności gospodarczej, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności (art. 111 ust. 1 i 4 Ordynacji podatkowej). Odpowiedzialność ta ograniczona jest do wysokości uzyskanych korzyści.

W Państwa przypadku mamy do czynienia ze zobowiązaniami publicznoprawnymi (VAT, akcyza), które co do zasady przedawniają się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności zobowiązania. Bieg terminu przedawnienia zostaje jednak przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony (art. 70 ust. 4 Ordynacji podatkowej). W takiej sytuacji po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Teoretycznie więc oczywiście może nastąpić przedawnienie, ale organ egzekucyjny z pewnością będzie przed każdym ewentualnym przedawnieniem stosował środki egzekucyjne, które ponownie przerwą bieg przedawnienia.

Osobiście nie widzę możliwości zabezpieczenia się przed zajęciem dochodu, który jest wykazywany. Proszę jednak pamiętać, iż egzekucja nie jest prowadzona z całego wynagrodzenia za pracę. Kodeks pracy wprowadza ochronę wynagrodzenia, stanowiąc, iż potrąceń komorniczych dokonuje się w następujących granicach:

1. w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,
2. w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.

Jednocześnie wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (ustalanego na podstawie odrębnych przepisów) przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.

W tej sytuacji zatem, jeżeli żona nie uzyskuje wynagrodzenia wyższego niż „minimalna krajowa” (1317 zł brutto), egzekucja z wynagrodzenia nie może być prowadzona.

Jeżeli zaś chodzi o Pana dochód, to tak jak wspomniałem, będzie Pan odpowiadał za zobowiązania tylko w przypadku, gdy współdziałał Pan z żoną w ramach prowadzonej działalności, uzyskując korzyści. W tej sytuacji obowiązują reguły jak powyżej. Dopóki jednak uzyskuje Pan dochód, dopóty istnieje możliwość jego egzekucji i poza powyższymi nie ma prawnych możliwości, aby zapobiec jego egzekucji.

Współdziała nie jest jednak trudne do udowodnienia. Sądzę, że jeżeli nie był Pan zgłoszony do ZUS jako tzw. osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność ani też nie był Pan pracownikiem w firmie żony, to nawet w przypadku rzeczywistej pomocy żonie w prowadzeniu działalności ciężko będzie dowieść, iż współpracował Pan z żoną, a tym bardziej, że uzyskiwał Pan jakiś dochód z tego tytułu (ale jest to kwestia dowodowa).

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie normuje, jaki dochód z tytułu działalności gospodarczej podlega zwolnieniu z egzekucji. Wiadomo, iż egzekucji nie podlegają:

1. „przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
2. zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni;
3. jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce, potrzebne do wyżywienia zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
4. narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres 7 dni;
5. przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania przez niego zawodu;
6. pieniądze w kwocie 760 zł;
7. wkłady oszczędnościowe złożone w bankach na zasadach i w wysokości określonej przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn. zm.);
8. wkłady oszczędnościowe złożone w spółdzielczych kasach oszczędnościowo–kredytowych w wysokości określonej przepisami ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo–kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2, z późn. zm.);
9. dokumenty osobiste, po jednej obrączce zobowiązanego i jego współmałżonka, wykonanej z metali szlachetnych, ordery i odznaczenia oraz przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych, a także przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane znacznie poniżej ich wartości, a które dla zobowiązanego mają znaczną wartość użytkową;
10. kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów;
11. kwoty otrzymane jako stypendia;
12. rzeczy niezbędne ze względu na ułomność fizyczną zobowiązanego lub członków jego rodziny;
13. kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych;
14. środki pochodzące z dotacji przyznanej z budżetu państwa na określone cele i znajdujące się na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym dla obsługi bankowej dotacji oraz środki pochodzące z płatności w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich otrzymanych w formie zaliczki;
15. rzeczy służące w kościołach i innych domach modlitwy do odprawiania nabożeństwa lub do wykonywania innych praktyk religijnych albo będące obiektami kultu religijnego, choćby były kosztownościami lub dziełami sztuki;
16. środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym, o którym mowa w art. 36 ust. 4a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2081, z 2006 r. Nr 50, poz. 363 i Nr 208, poz. 1541 oraz z 2007 r. Nr 115, poz. 794)”.

Generalnie organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na ważny jego interes, może zwolnić z egzekucji określone składniki majątkowe zobowiązanego, jeżeli zobowiązany uzyskał na to zgodę wierzyciela. Na postanowienie w sprawie zwolnienia z egzekucji składników majątkowych zobowiązanego służy zażalenie zobowiązanemu i wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym.

Zobowiązany może zgłaszać również zarzuty przeciwko egzekucji. Podstawą zarzutów jest:

1. „wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;
2. odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;
3. określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia,
4. błąd co do osoby zobowiązanego;
5. niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;
6. niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;
7. brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, o którym mowa w art. 15 § 1;
8. zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;
9. prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;
10. niespełnienie wymogów formalnych przez tytuł wykonawczy.

Zarzuty zgłoszone na podstawie pkt 1-7, 9 i 10, a przy egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym – także na podstawie pkt 8, organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów, z tym że w zakresie zarzutów pkt 1-5, wypowiedź wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążąca.

Jeżeli zarzut zobowiązanego jest lub był przedmiotem rozpatrzenia w odrębnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym lub sądowym albo zobowiązany kwestionuje w całości lub w części wymagalność należności pieniężnej z uwagi na jej wysokość ustaloną lub określoną w orzeczeniu, od którego przysługują środki zaskarżenia, wierzyciel wydaje postanowienie o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu.

Na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela przysługuje zażalenie.

Jeżeli wierzyciel nie wyraził stanowiska w terminie 14 dni od dnia powiadomienia go przez organ egzekucyjny o wniesionych zarzutach, organ egzekucyjny wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego do czasu wydania postanowienia.

Organ egzekucyjny, po otrzymaniu ostatecznego postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela lub postanowienia o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu, wydaje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów, a jeżeli zarzuty są uzasadnione – o umorzeniu postępowania egzekucyjnego albo o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego.

Na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów służy zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym zażalenie. Zażalenie na postanowienie w sprawie zarzutów podlega rozpatrzeniu w terminie 14 dni od dnia doręczenia organowi odwoławczemu.

Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje tego postępowania. Organ egzekucyjny może jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu”.

Zgodnie zaś z art. 38 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji „kto, nie będąc zobowiązanym, rości sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną, może wystąpić do organu egzekucyjnego – w terminie czternastu dni od dnia uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do tej rzeczy lub tego prawa – z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji, przedstawiając lub powołując dowody na poparcie swego żądania. Organ egzekucyjny rozpozna żądanie i wyda postanowienie w sprawie wyłączenia w terminie czternastu dni od dnia złożenia żądania. Termin ten może być przedłużony o dalsze czternaście dni, gdy zbadanie dowodów w tym terminie nie było możliwe. Do czasu wydania postanowienia w sprawie wyłączenia organ egzekucyjny zaniecha dalszych czynności egzekucyjnych w stosunku do rzeczy lub prawa majątkowego, których wyłączenia żądano; jednakże dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy”.

Teoretycznie więc gdyby sporządził Pan umowy darowizny (najlepiej z osobą należącą do bliskiej rodziny, ponieważ darowizna wówczas zwolniona jest z podatku, jeżeli nabywca zgłosi ten fakt w swoim urzędzie skarbowym w terminie 6 miesięcy od dnia dokonania darowizny – na druku SD-Z2) na przedmioty, których nie chciałby Pan stracić w ramach egzekucji, i w przypadku egzekucji nabywca przedmiotów zgłosiłby roszczenia wobec tych przedmiotów, powołując się na nabycie tych przedmiotów w ramach darowizny, wówczas istniałaby szansa na zwolnienie tych przedmiotów z egzekucji. Należałoby jednak wtedy wytłumaczyć, z jakich względów przedmiot nabyty przez drugą osobę w ramach darowizny znajduje się w dalszym ciągu w Pana lub żony posiadaniu. Teoretycznie może Pan oczywiście darować bezpodatkowo znaczną część majątku osobie należącej do tzw. najbliższej rodziny (małżonkowi, zstępnym, wstępnym, pasierbom, rodzeństwie, ojczymowi i macosze).