Prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego

Prawne ramy procesu budowlanego zostały uregulowane w ustawie z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z późn. zm.). Akt ten normuje działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz określa zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach.

Przepisy tej ustawy stale ulegają zmianom. W tym artykule postaram się jednak przybliżyć podstawowe zagadnienia dotyczące procesu budowlanego, a mianowicie omówię prawa i obowiązki uczestników tego procesu.

Na mocy przepisu art. 17 ww. ustawy – uczestnikami procesu budowlanego są:

1. inwestor,
2. inspektor nadzoru inwestorskiego,
3. projektant,
4. kierownik budowy lub kierownik robót.

Kluczową rolę w procesie budowlanym odgrywa inwestor. To on decyduje, jaki budynek oraz gdzie ma zostać wybudowany, określa jego przeznaczenie, wielkość, technologię wykonania. Inwestora ogranicza jednak nie tylko budżet przeznaczony na inwestycję, ale również sztywne przepisy.

Do obowiązków inwestora należy takie zorganizowanie procesu budowy, aby uwzględniał zawarte w przepisach zasady bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewniał:

1. opracowanie projektu budowlanego,
2. objęcie kierownictwa budowy przez kierownika budowy,
3. opracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
4. wykonanie i odbiór robót budowlanych,
5. nadzór nad wykonywaniem robót budowlanych (w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi)
   – przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych.

Do uprawnień inwestora zaliczamy:

• ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie;
• zobowiązanie projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego (chyba że przepisy prawa lub organ administracji w drodze decyzji nałoży na inwestora obowiązek ustanowienia inspektora).

Kolejnym podmiotem procesu budowlanego jest kierownik budowy (ewentualnie kierownik robót w sytuacji, gdy powierzono mu zadania związane jedynie z wyodrębnionym etapem procesu budowlanego). Jego rola jest bardzo ważna, gdyż jako jedyny uczestnik procesu budowlanego powinien stale przebywać na terenie budowy.

Kierownik budowy jest obowiązany przed jej rozpoczęciem sporządzić lub zapewnić sporządzenie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę danego obiektu i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej.

Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy:

1. protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy;
2. prowadzenie dokumentacji budowy;
3. zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy;
4. wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu;
5. zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem;
6. realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy;
7. zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót;
8. przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego;
9. zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad.

Kierownik budowy ma prawo:

1. występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy;
2. ustosunkowania się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.

Inspektor nadzoru inwestorskiego to podmiot ustanowiony na życzenie inwestora lub na polecenie organu administracji zawarte w decyzji o pozwoleniu na budowę.

Inwestor może zatrudnić fachowca, tj. inspektora, w celu dodatkowej kontroli przebiegu procesu budowlanego. Inspektor dba o prawidłowe wykonanie robót, uczestniczy w odbiorze kolejnych etapów oraz ukończonego dzieła. Zatrudnienie inspektora ma zatem zapewnić inwestorowi swoistego rodzaju zabezpieczenie, że roboty zostaną wykonane pod okiem fachowca, bez błędów i niedoróbek, zgodnie z oczekiwaniami inwestora.

Łączenie funkcji kierownika budowy (robót) z funkcją inspektora nadzoru inwestorskiego na tej samej budowie i w tym samym procesie budowlanym nie jest dopuszczalne. Taka regulacja wynika z faktu, że oba podmioty mają sprzeczne interesy. Inspektor kontroluje kierownika.

Inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo:

1. wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia, potwierdzone wpisem do dziennika budowy, dotyczące: usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań, także wymagających odkrycia robót lub elementów zakrytych, oraz przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót budowlanych i dowodów dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych oraz urządzeń technicznych;
2. żądać od kierownika budowy lub kierownika robót dokonania poprawek bądź ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót budowlanych w przypadku, gdyby ich kontynuacja mogła wywołać zagrożenie bądź spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem lub pozwoleniem na budowę.

Ostatnim uczestnikiem procesu budowlanego, którego rola pozostała nam jeszcze do omówienia, jest projektant. Uczestnik ten – jak sama nazwa wskazuje – opracowuje projekt budowlany. Jednak nie może tego robić w sposób dowolny. Projekt musi być zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub w innym dokumencie, stanowiącym podstawę do rozpoczęcia procesu budowlanego.

Ponadto projektant ma obowiązek wyjaśniać wątpliwości dotyczące projektu i zawartych w nim rozwiązań oraz na żądanie inwestora lub właściwego organu sprawuje również nadzór autorski w zakresie:

1. stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem,
2. uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego.

Projektant do projektu budowlanego dołącza oświadczenie o sporządzeniu projektu budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej.

Na koniec dodać należy, że projektant, w trakcie realizacji budowy, ma prawo:

1. wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji;
2. żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie:
   1. stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia,
   2. wykonywania ich niezgodnie z projektem.

Stan prawny obowiązujący na dzień 09.07.2009