Ubieganie się o odszkodowanie po błędnie wykonanym badaniu

Błąd lekarza który mógł narazić pacjenta na utratę życia lub zdrowia

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego, zwanego dalej K.k., oraz przepisy Kodeksu cywilnego – w skrócie K.c.

Poniższa odpowiedź została oparta na następujących faktach i ich prawnej ocenie. Z treści Pana pytania wynika, iż Pana małżonka w maju 2013 r. poddała się badaniu mammograficznemu w specjalnie do tego przygotowanym mammobusie. Decydując się na przeprowadzenie badań, małżonka nie podpisywała żadnych dokumentów. Mimo poddania się badaniu przez długi okres Pana małżonka nie uzyskała wyników. Dopiero popędzani z Pana osoby doprowadziły do otrzymania wyników badania, z których wynikać miało, że „nie stwierdzono nic podejrzanego”. W listopadzie 2013 r. Pana małżonka podczas samobadania wykryła niepokojące zgrubienie na piersi. Następnie przeprowadzone badania w poradni onkologicznej stwierdziły nowotwór złośliwy. Na skutek powyższego ponownie podjął Pan próbę kontaktu z poradnią, która przeprowadzała badania w mammobusie celem uzyskania dostępu do płyty CD. Jak wynika z analizy zdjęcia znajdującego się na płycie CD, już wówczas widoczny był guz.

Niniejsza odpowiedź została podzielona na dwie części, pierwsza dotyczy odpowiedzialności karnej, a druga odpowiedzialności cywilnej.

W pierwszej kolejności, w mojej ocenie, zasadne byłoby złożenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 160 § 1 K.k., zgodnie z którym „kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Istota przestępstwa tkwi więc w „narażeniu na niebezpieczeństwo” innego człowieka. Jak wskazuje M. Siewierski, narażenie na niebezpieczeństwo polega na przeniesieniu człowieka ze stanu, w którym niebezpieczeństwo mu nie groziło, w stan, w którym grozi mu niebezpieczeństwo (zob. J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Komentarz…, t. II, s. 118). Charakter strony przedmiotowej tego przestępstwa wyjaśnił Sąd Najwyższy, wskazując, że „istotą strony przedmiotowej czynu określonego w art. 160 § 1 k.k. jest stworzenie przez sprawcę takiej sytuacji faktycznej, w której istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo, grożące realnie nastąpieniem skutku w postaci śmierci, ciężkiego uszkodzenia ciała względnie ciężkiego rozstroju zdrowia człowieka. Bezpośredniość realnie grożącego niebezpieczeństwa oznacza, iż w sytuacji przez sprawcę już stworzonej, a więc bez dalszej akcji z jego strony, istnieje duże prawdopodobieństwo nastąpienia w najbliższej chwili wymienionych skutków” (zob. wyrok SN z 29 listopada 1973 r., sygn. akt Rw 902/73).

Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego

Nie ulega wątpliwości, iż przedmiotowa sprawa wymaga zasięgnięcia opinii biegłego z zakresu onkologii celem wyjaśnienia, czy błąd, do którego doszło, mógł w jakimkolwiek stopniu narazić Pana małżonkę na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż w tego rodzaju sprawach istotne znaczenie dla dalszego toku postępowania będzie miała opinia z zakresu onkologii na okoliczność, czy wyniki badań przeprowadzonych w maju 2013 r. przedstawiały guza w piersi małżonki. O ile w chwili obecnej z informacji posiadanych przez Pana wynika, że guz występował, o tyle powyższa okoliczność musi zostać w toku postępowania karnego stwierdzona przez osobę posiadająca w tym zakresie odpowiednią wiedzę. Innymi słowy przedstawiona przez Pana dokumentacja lekarska będzie jak najbardziej zasadna i potrzebna, ale nie zwalnia to organów ścigania z obowiązku wydania postanowienia o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Pana dokumentacja ma bowiem walor dokumentacji prywatnej.

Wskazać należy na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 września 2001 r., sygn. akt IV KKN 395/2000, zgodnie z którym „skutkiem, o którym mowa w art. 160 § 1–3 k.k. jest nie tylko spowodowanie zagrożenia w sytuacji, w której przed zachowaniem sprawcy żadne niebezpieczeństwo pokrzywdzonemu nie zagrażało, ale także skutek ten będzie miał miejsce wtedy, gdy sprawca swoim zachowaniem zwiększa zagrożenie dla już zachodzącego bezpośredniego niebezpieczeństwa. W szczególności będzie to miało miejsce wtedy, gdy sprawca zobowiązany do zapobiegnięcia niebezpieczeństwu zaniecha wykonania ciążącego na nim prawnego, szczególnego obowiązku (np. lekarz, wbrew obowiązkowi wynikającemu ze stanu zdrowia chorego, odmawia przyjęcia go do szpitala, zwiększając w ten sposób istotnie zagrożenie dla jego życia)”.

Złożenie wniosku lub zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 160 § 1 K.k.

Przestępstwo z art. 160 K.k. jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Konieczne jest zatem złożenie wniosku lub zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 160 § 1 K.k. Wniosek, o którym mowa, można złożyć w formie ustnej lub pisemnej we właściwej miejscowo komendzie/komisariacie policji lub prokuraturze. Wniosek jest wolny od jakichkolwiek opłat. Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo.

W mojej ocenie powyższe postępowanie karne pozwoli Państwu uzyskać dowody potrzebne do ewentualnego postępowania cywilnego. Wskazuję na ewentualne postępowanie cywilne, bowiem w toku postępowania karnego na mocy art. 46 § 1 K.k. Pana małżonka może dochodzić zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Zgodnie z tym przepisem „w razie skazania na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się”. Praktyka pokazuje jednak, iż zasądzane przez sądy karne kwoty są o wiele niższe niż kwoty zasądzane w sprawach cywilnych. Orzecznictwo uznaje jednak, że jeżeli kwota zasądzona w sprawie karnej jest znacznie zaniżona z uwagi na doświadczenie życiowe, możliwe jest dochodzenie zadośćuczynienia w postępowaniu cywilnym.

Dochodzenie zadośćuczynienia lub odszkodowania za błąd lekarza

Dochodzenie zadośćuczynienia lub odszkodowania w toku postępowania karnego jest zwolnione z opłat sądowych. Postępowanie karne nie będzie zatem rodziło po Państwa stronie obowiązku ponoszenia kosztów postępowania, tak jak występuje to w postępowaniu cywilnym.

Jeżeli chodzi o postępowanie cywilne:

„Szkodę medyczną na osobie zatem może stanowić każdy niepomyślny wynik leczenia (lub zaniechania leczenia), który prowadzi bezpośrednio lub pośrednio do pomniejszenia majątku poszkodowanego albo utraty przez niego korzyści (art. 361 § 2 k.c.)”.

Podstawę materialnoprawną przedmiotowego roszczenia odnoszącego się do odszkodowania stanowi art. 444 § 1 K.c.: „w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu”.

Do oceny zachowania lekarza (opisującego wyniki przeprowadzonych badań) i braku w jego działaniu podejmowanej wobec Pana małżonki należytej staranności należy również wskazać przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty zwanej dalej ustawą. Nakłada ona na lekarza liczne obowiązki, których naruszenie może stanowić przesłankę oceny działania lekarza jako działania bezprawnego i zawinionego.

Naruszenia przez lekarza obowiązków wobec pacjenta

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy „lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością”.

Już sam ten przepis konstytuuje wobec lekarza wymagania, których niespełnienie będzie pozwalało na przyjęcie, iż dopuszcza się on naruszenia swoich obowiązków wobec pacjenta, a tym samym będzie można mu przypisać naruszenie prawa, a więc zaistnieje stan bezprawności.

Natomiast z przepisu art. 31 ust. 1 wynika, iż „lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu”.

Mając na uwadze całokształt sprawy oraz powyżej opisany stan faktyczny i wskazane obowiązki lekarza, należy wskazać, iż dopuścił się on, w mojej ocenie, w niniejszej sprawie niedbalstwa poprzez niedołożenie przez sprawcę szkody należytej staranności wymaganej w stosunkach danego rodzaju - art. 355 K.c.

Przywołać w tym miejscu można stanowisko B. Lewaszkiewicz-Petrykowskiej, która stwierdziła, iż w „ujęciu kodeksu cywilnego należyta staranność równa się staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Chodzi zatem o staranność ogólnie wymaganą, a nie ogólnie dokładaną. Staranność ogólnie wymagana to taka, jakiej mamy prawo oczekiwać, jakiej powinniśmy się spodziewać, na jaką wreszcie mamy prawo liczyć. Problem powinien być rozwiązany na platformie powinności, a nie faktu. Nieprawidłowa praktyka lub powszechnie występujące niedokładne wypełnianie powinności zawodowych, w szczególności np. respektowanie sprzecznego z obowiązkiem ostrożności zwyczaju, nigdy nie mogą ekskulpować sprawcy. Ignorancja lekarza stanowi również jego winę. Brak wiadomości, których – oceniając rozsądnie – można oczekiwać, stanowi naruszenie obowiązku kompetencji”.

Nieodzowne w sprawie objętej niniejszym ewentualnym pozwem będzie zastosowanie dowodu prima facie (z łac. na pierwszy rzut oka), a stanowi o nim i znajdzie zastosowanie w niniejszej sprawie Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 1963 r. (sygn. akt I CR 3/63): „Wobec pacjenta zastosowano leczenie naświetlaniami promieniami radioaktywnymi. Po zabiegu okazało się, że pacjent uległ poparzeniu. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że w razie stwierdzenia u pacjenta objawów poparzenia należy w drodze dowodu prima facie przyjąć, że zostały udowodnione wszystkie przesłanki odpowiedzialności sprawcy: uszkodzenie ciała, ból fizyczny i krzywda moralna, wina sprawcy w postaci niedostatecznej uwagi personelu leczniczego i związek przyczynowy między zabiegiem a poparzeniem ciała”.

Odnośnie zagadnienia krzywdy wielokrotnie wypowiadała się judykatura, należy mieć tutaj szczególnie na uwadze Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 marca 2002 r., sygn. akt V CKN 909/2000, LexPolonica nr 360149: „Zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu, polegające na rozchwianiu emocjonalnym i znoszeniu cierpień psychicznych, spowodowane udzieleniem pacjentowi w wyniku popełnionych błędów diagnostycznych sprzecznych informacji o stanie jego zdrowia i podejmowaniem wzajemnie wykluczających się metod leczniczych, mogą być uznane za wywołanie rozstroju zdrowia i uzasadniać przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 445 § 1 k.c. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2005 r. VI ACa 1000/2005 LexPolonica nr 404024 Wiadomym jest, iż w każdej chorobie stres powoduje negatywne skutki dla zdrowia i samopoczucia chorego”.

Znajduje to również swoje uzasadnienie w art. 4 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta, który stanowi, iż „w razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego”.

Reasumując, w pierwszej kolejności zasadne jest wszczęcie postępowania karnego celem uzyskania stosownych dowodów do wykorzystania ich w ewentualnym postępowaniu dowodowym. Postępowanie karne w przeciwieństwie od postępowania cywilnego (opłata to 5% wysokości żądania) jest wolne od opłat. Pragnę nadto podkreślić, iż ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.