Stosowanie prawa Unii Europejskiej w Polsce

Zasadę pierwszeństwa Europejski Trybunał Sprawiedliwości ustanowił w wyroku w sprawie Costa przeciwko Enel z dnia 15 lipca 1964 r¹. Zgodnie z tą zasadą wszystkie akty wspólnotowe, które mają moc wiążącą, są nadrzędne w stosunku do norm prawnych krajów członkowskich. Natomiast zasadę bezpośredniego skutku (stosowania) prawa Unii Europejskiej Trybunał określił w wyroku w sprawie Van Gend en Loos z dnia 5 lutego 1963 r.² Zgodnie z tą zasadą można bezpośrednio przywoływać normy wspólnotowe przed krajowym wymiarem sprawiedliwości. Możliwość powoływania się na unijne prawo uzależnione jest jednak od rodzaju aktu prawnego. Poszczególne regulacje unijne mogą być stosowane w dwóch aspektach: wertykalnym (w stosunkach obywatel–państwo) lub horyzontalnym (w stosunkach pomiędzy obywatelami).

Stosowanie unijnego prawa pierwotnego w Polsce

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dopuszcza bezpośrednie stosowanie pierwotnego prawa wspólnotowego, w szczególności traktatów założycielskich oraz traktatów akcesyjnych. Aby mogły być bezpośrednio stosowane, postanowienia prawa pierwotnego muszą być jednak doprecyzowane, jasne, bezwarunkowe i nie odwołujące się do dodatkowych środków, krajowych czy wspólnotowych.

Stosowanie unijnego prawa wtórnego w Polsce

W odniesieniu do europejskiego prawa wtórnego, do którego zaliczają się rozporządzenia unijne, dyrektywy, decyzje, umowy międzynarodowe oraz opinie i zalecenia, różny będzie zakres stosowania zasady bezpośredniego skutku. W przypadku:

1. rozporządzeń – zawsze będą one bezpośrednio stosowane w Polsce, co wynika z art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej³, zgodnie z którym rozporządzenia są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich;
2. dyrektyw – mogą być bezpośrednio stosowane, jednak tylko w aspekcie wertykalnym, i tylko w sytuacji gdy ich przepisy są bezwarunkowe oraz wystarczająco jasne i precyzyjne, a państwo nie transponowało treści dyrektywy do polskiego porządku prawnego (czyli nie wydało ustawy wprowadzającej postanowienia określonej dyrektywy);
3. decyzji – mogą być bezpośrednio stosowane w aspekcie wertykalnym, jeśli adresowane są do państwa polskiego;
4. umów międzynarodowych – w niektórych przypadkach, jeżeli Polska jest stroną umowy, mogą być bezpośrednio stosowane w aspekcie wertykalnym;
5. opinii i zaleceń – nie mogą być bezpośrednio stosowane, ponieważ nie mają mocy wiążącej.

______________________________

¹ Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 15 lipca 1964 r. w sprawie 6/64 Flaminio Costa v. ENEL (ECR 1964/585)

² Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 5 lutego 1963 r. w sprawie 26/62 van Gend en Loos (ECR 1963/1)

³ Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2, z późn. zm.)

Stan prawny obowiązujący na dzień 11.04.2014