Stłuczka samochodem zastępczym, który prowadziła osoba nieuprawniona

Umowa najmu samochodu zastępczego

Z przedstawionej umowy najmu samochodu zastępczego wynika, że wypożyczający pokrywa koszty wydatków na ubezpieczenie (OC, AC, NW), na przeglądy pojazdu (§ 2 umowy). Natomiast § 4 umowy przewiduje, iż w przypadku udostępnienia samochodu osobie nieuprawnionej użytkownik zapłaci karę umowną 500 zł. Zgodnie z § 9 – użytkownik nie może oddać samochodu do używania osobie trzeciej. Następnie § 8 stanowi o przypadku powstania szkody na skutek wypadku lub kolizji drogowej spowodowanej przez użytkownika – w takim wypadku szkoda ma być pokryta przez firmę ubezpieczeniową. W punkcie „b” podano, że: „Jeżeli firma ubezpieczeniowa zostanie zwolniona z obowiązku wypłaty odszkodowania w całości lub w części, a działanie było zawinione przez użytkownika, użytkownik zobowiązany jest do pokrycia szkody. Zgodnie z § 14 umowy „udział własny użytkownika wynosi 1500 zł”.

Z czyjego OC zostanie pokryta szkoda?

Podaje Pan, że Pańska córka spowodowała kolizję, prowadząc ten pojazdem. Pojazd posiadał ważne ubezpieczenie OC – opłacał je wypożyczający. Szkoda w samochodzie poszkodowanego zostanie zatem pokryta z tego ubezpieczenia OC. Wypłata odszkodowania z tego ubezpieczenia nie jest uzależniona od posiadania przez pojazd ważnych badań technicznych, a w przypadku braku tych badań nie można mówić o regresie zakładu ubezpieczeń zapewniającego ochronę OC. Przypadki przysługiwania regresu wyczerpująco wskazuje art. 43 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, nie ma wśród nich przypadku braku ważnych badań technicznych:

„Art. 43. Zakładowi ubezpieczeń oraz Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu, w przypadkach określonych w art. 98 ust. 2 pkt 1, przysługuje prawo dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych odszkodowania, jeżeli kierujący:

1) wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii;

2) wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;

3) nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa;

4) zbiegł z miejsca zdarzenia.”

Podsumowując – ubezpieczyciel nie będzie żądał regresu.

Wkład własny w pokryciu szkody wywołanej kolizją

Skoro wypożyczony samochód został uszkodzony, a umową został ustalony udział własny, jest Pan zobowiązany do jego poniesienia. Gdyby kolizja była spowodowana niesprawnością samochodu i zdołałby Pan to udowodnić, mógłby Pan uchylić się od odpowiedzialności, bo szkoda wyniknęłaby z nienależytego wykonania umowy przez wypożyczającego (oddanie samochodu niezdatnego do ruchu). Sam brak badań technicznych nie ma na to wpływu, a jedynie pomógłby udowodnić, że samochód był niesprawny.

Gdyby wypożyczającemu tylko z powodu braku badań technicznych odmówiono wypłaty z AC, mógłby Pan obronić się przed jego żądaniem zapłaty kwoty przewyższającej określony umową wkład własny, a odpowiadającej szkodzie, wskazując na winę wypożyczającego jako przyczynę nieuzyskania odszkodowania.

Wkład własny w pokryciu szkody z VAT-em czy bez?

W umowie nie określono, iżby wkład własny został określony w kwocie brutto. Wkład własny nie jest wynagrodzeniem za usługę, a odszkodowaniem, uważam więc, że brak jest podstaw, by wystawiać obejmującą go fakturę VAT. Powinnam jednak dodać, że kwestia naliczenia VAT od wkładu własnego różnie może być interpretowana– jeśli wkład własny stanowi element usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy (w kompleksie innych usług serwisowych), taki VAT jest naliczany. Nawet gdyby jednak tak uznać przy Pana umowie, w umowie nie dookreślono, czy wkład został określony jako kwota brutto czy netto, a z umowy także to nie wynika (chyba że jest np. w regulaminie, że kwoty są podane w wartościach netto).

Na koniec nadmienię jeszcze w odniesieniu wkładu własnego: otóż dotyczący go § 14 umowy jest dość niejasno sformułowany, nie podano, że chodzi o „udział własny przy szkodzie”, postanowienie to zawarto przy potwierdzeniu, że samochód jest sprawny (nie przy kwestiach rozliczania szkód). Trzeba by więc odwołać się do zamiaru stron przy interpretacji tego postanowienia. Stąd, oraz ze zwyczaju, można wnioskować, że postanowienie miało dotyczyć wkładu własnego przy szkodzie.

Zadośćuczynienie za wydanie pojazdu, który nie został dopuszczony do ruchu

Zapytuje Pan o roszczenie o zadośćuczynienie za wydanie pojazdu, który nie został dopuszczony do ruchu. Wydanie takiego pojazdu na pewno stanowiło nienależyte wykonanie umowy przez wypożyczającego i jeśliby z tego powodu Pan poniósł szkodę majątkową, mógłby Pan żądać zapłaty odszkodowania (art. 471 Kodeksu cywilnego; dalej „K.c.”). Z opisu nie wynika, iżby z powodu niedopuszczenia samochodu do ruchu albo nawet z powodu wad pojazdu poniósł Pan szkodę majątkową albo iżby kolizja nastąpiła z tych przyczyn.

Zadośćuczynienie dotyczy krzywdy niemajątkowej i jest przyznawane w określonych w przepisach przypadkach, np. może (ale nie musi) być przyznane w przypadku naruszenia dobra osobistego (art. 23, 24, 448 K.c.). Nawet gdyby dopatrzyć się tu naruszenia jakiegoś dobra osobistego, nie oznaczałoby to, że sąd przyzna zadośćuczynienie, bo takie naruszenie raczej nie miało istotnego charakteru. Zadośćuczynienia można też żądać w przypadku spowodowania uszczerbku na zdrowiu (art. 445 § 1 K.c.) – gdyby z powodu wady pojazdu Pana córka doznała uszczerbku na zdrowiu, mogłaby żądać zadośćuczynienia. W takich wypadkach zadośćuczynienia są zasądzane, często w znacznych kwotach.

W związku z brakiem uwzględnienia między stronami, że córka może korzystać z samochodu, może Pan ponieść konsekwencję określoną w umowie, tj. wypożyczający może żądać zapłaty kary umownej w wysokości 500 zł.