Podejmowanie uchwał w spółce akcyjnej

Zacznę od wskazania przepisów i ich skomentowania. Kodeks spółek handlowych (K.s.h.) zawiera regulacje, które wskazują zasady podejmowania decyzji przez zarząd i radę nadzorczą spółki akcyjnej.

Zarząd w spółce akcyjnej może być jednoosobowy lub też wieloosobowy (kolegialny). Rada nadzorcza, co do zasady, jest organem kolegialnym.

Przepisy K.s.h. nie uzależniają decyzji od liczby członków w tych organach. Wskazują tylko co do zarządu:

„Art. 371. § 1. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej.

§ 2. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej. Statut może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu.

§ 3. Uchwały zarządu mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu.

§ 4. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu.

§ 5. Odwołać prokurę może każdy członek zarządu.

§ 6. Jeżeli statut nie przyznaje radzie nadzorczej lub walnemu zgromadzeniu prawa do uchwalenia lub zatwierdzenia regulaminu zarządu, zarząd może uchwalić swój regulamin”.

Odnośnie rady nadzorczej K.s.h. stanowi:

„Art. 391. § 1. Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej. Statut może przewidywać, że w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego rady nadzorczej.

§ 2. Do protokołów rady nadzorczej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące protokołów zarządu.

§ 3. Walne zgromadzenie może uchwalić regulamin rady nadzorczej, określający jej organizację i sposób wykonywania czynności. Statut może upoważnić radę nadzorczą do uchwalenia jej regulaminu”.

Jak widać, K.s.h. przewiduje dla obydwu organów, że uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi inaczej.

Oznacza to, że przepisy te nie są bezwzględnie obowiązujące.

Akcjonariusze, o ile zechcą, mają prawo zmienić zasadę kodeksową i wprowadzić w tym zakresie własne reguły.

Dozwolone jest zawarcie w statucie spółki akcyjnej zapisów, że zarząd wieloosobowy podejmuje wszystkie uchwały lub tylko w zakresie wskazanym w statucie większością kwalifikowaną oraz że wymagana jest jednomyślność (czyli wszyscy muszą opowiedzieć się za daną uchwałą).

Zarząd w przypadku wieloosobowego składu obraduje kolegialnie. Zawsze związane są z tym pewne komplikacje. Dla ich uniknięcia kodeks ustanawia zasadę generalną, że uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów. Statut może zawierać w tej materii odmienne postanowienia. Oczywiście nie mogą one naruszać przepisów bezwzględnie obowiązujących.

Bardzo często zdarza się pat decyzyjny i równa liczba głosów „za” oraz „przeciw”. Statut spółki akcyjnej może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu.

Rozwiązanie to jest dobre w przypadku głosowania jawnego, nie sprawdza się natomiast w przypadku głosowania tajnego. Po prostu nie można ustalić, jak głosował przewodniczący zarządu.

Większość kwalifikowana bywa wskazywana przez ułamek zwykły, np. 2/3, 3/4, 3/5 itp.

Powstaje problem, jak ustalić wtedy, ile głosów musi paść za uchwałą, aby był spełniony wymóg określonej większości kwalifikowanej.

Głosowanie jest to jedna z technik podejmowania rozstrzygnięć przez organy kolegialne lub zgromadzenia. Termin ten oznacza, iż dana grupa osób przez indywidualny akt wyrażenia woli każdego z jej członków dokonuje wyboru jednej lub kilku spośród przedstawionych propozycji albo możliwości bądź też od takiego wyboru się powstrzymuje. Uzyskanie odpowiedniej liczby głosów jest warunkiem nadania mocy wiążącej rozstrzygnięciu podjętemu w głosowaniu.

W świetle art. 4 § 1 pkt 9 K.s.h. głosy oddane, czyli ważne, to takie, które złożone są za uchwałą, przeciw uchwale i wstrzymujące się. Oznacza to, że głosy wstrzymujące liczy się tak jak głosy oddane, czyli głosy oddane merytorycznie (za, przeciw), a nie jak głosy, których nie wlicza się do głosowania, czyli nieoddane (nieważne). Określenie głosu wstrzymującego się jako głosu oddanego pozwala odgraniczyć bezwzględną większość głosów od względnej większości.

Zgodnie z kolejną definicją z art. 4 § 1 pkt 10 K.s.h. bezwzględna większość głosów to więcej niż połowa głosów oddanych. Oznacza to, że w przypadku uchwały, do której podjęcia jest wymagana bezwzględna większość głosów, konieczne jest, aby głosów za było więcej niż razem wziętych głosów przeciw i wstrzymujących się.

Względna większość głosów polega na tym, że do podjęcia uchwały wystarczy, aby głosów za było więcej niż głosów przeciw, co zaś oznacza, że głosów wstrzymujących się w ogóle nie bierze się pod uwagę przy liczeniu głosów, traktując je wówczas jako głosy nieoddane (nieważne). Innymi słowy, o odgraniczeniu bezwzględnej od względnej większości głosów decyduje tylko sposób liczenia głosów wstrzymujących się.

Innym zagadnieniem jest kwalifikowana większość głosów. Wobec powyższych ustaleń głosy wstrzymujące się też uważa się za głosy oddane, a więc faktycznie złożone przeciwko podejmowanej uchwale. Istnieje jednak różnica w stosunku do bezwzględnej większości głosów, gdyż głosów za uchwałą nie może być tylko 50 proc. głosujących plus jeden głos, ale np. dwie trzecie, trzy czwarte, cztery piąte (prof. Andrzej Szumański).

Jest to określona ułamkowo lub procentowo większość członków danego gremium. Jest to najtrudniejsza do osiągnięcia większość, stosowana przy głosowaniach szczególnie istotnych; najbardziej typowa jest większość 2/3, ale w polskim prawie parlamentarnym znane są także inne: 3/5 lub 11/20. Podobnie jak przy większości bezwzględnej konieczne jest więc zawsze uzyskanie określonego odsetka głosów pozytywnych, a głosy wstrzymujące się działają w praktyce tak jak głosy przeciw.

Zgodnie zaś z zasadą niepodzielności głosu dla nieparzystej liczby oddanych głosów stosuje się metodę obliczania większości bezwzględnej przez podanie pierwszej kolejnej liczby całkowitej, większej od otrzymanego ilorazu, np. 359 : 2 = 179,5 – większość bezwzględna wynosi 180, bowiem liczba 180 jest pierwszą liczbą całkowitą większą od połowy liczby 359.

Zarząd trzyosobowy. Większość 2/3 – dwa głosy za.

Zarząd trzyosobowy. Większość 3/4, 3/5 – wymaga dwóch głosów i jeszcze określonego ułamka trzeciego głosu. Ponieważ jest on jeden, to w istocie taka większość wymaga jednomyślności. W przeciwnym wypadku uchwała nie zostaje podjęta. Za uchwałą muszą paść trzy głosy.

Według art. 4 § 1 K.s.h.:

„Art. 4. § 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

(…)

9) głosy – głosy »za«, »przeciw« lub »wstrzymujące się« oddane podczas głosowania w sposób zgodny z ustawą, umową albo statutem spółki,

10) bezwzględna większość głosów – więcej niż połowę głosów oddanych”.

Istotą większości prostej – bezwzględnej – jest ustalenie przez normę prawną szczególnej większości: poparcia więcej niż połowy oddanych głosów.

Uchwała będzie zaakceptowana, gdy suma głosów oddanych za jest większa od sumy pozostałych głosów, tzn. przeciw i wstrzymujących się.

Głosy wstrzymujące się są brane pod uwagę; utrudniają one uzyskanie większości bezwzględnej, gdyż sumują się z głosami przeciw.

Popularne określenie, iż dla zwycięstwa potrzeba „50% + 1” oddanych głosów, jest prawdziwe wyłącznie przy parzystej liczbie oddanych głosów, np. 6 : 2 = 3; 3 + 1 = 4. Z całą pewnością liczba 4 jest pierwszą liczbą całkowitą większą od połowy liczby 6.

Specyficznym przypadkiem większości kwalifikowanej jest jednomyślność, która jednak nie występuje na gruncie polskiego prawa parlamentarnego. Nie oznacza to jednak, że nie może być wskazana jako zasada podejmowania uchwał przez organy spółki akcyjnej.

Jednomyślność prowadzi często do paraliżu decyzyjnego w danym organie, a to źle wpływa na spółkę. Ponadto może być to przyczyną rozgrywania interesów partykularnych poszczególnych członków organu kosztem samej spółki.