Status prawny cudzoziemców i bezpaństwowców na Ukrainie

Zgodnie z art. 1 ustawy o statusie prawnym cudzoziemców i bezpaństwowców, za cudzoziemca uznaje się osobę, która nie posiada obywatelstwa Ukrainy i jest obywatelem innego państwa lub państw. Cudzoziemcy są równi wobec prawa niezależnie od pochodzenia, statusu społecznego i gospodarczego, rasy i narodowości, płci, języka, religii, rodzaju i charakteru pracy i innych okoliczności. Wdrożenie praw i wolności cudzoziemców i bezpaństwowców nie narusza interesów narodowych Ukrainy, praw, wolności i słusznych interesów obywateli i innych, którzy mieszkają na Ukrainie. Cudzoziemcy mają obowiązek poszanowania i przestrzegania Konstytucji i prawa Ukrainy, tradycji i obyczajów narodu Ukrainy.

Wśród podstawowych praw i obowiązków w części II ustawy pt. Podstawowe prawa, wolności i obowiązki cudzoziemców i osób nieposiadających obywatelstwa żadnego kraju zapisane zostało prawo:

1. Do inwestycji i przedsiębiorczości – cudzoziemcy mają prawo angażowania się w inwestycje na Ukrainie, do prowadzenia zagranicznych podmiotów gospodarczych i innych rodzajów działalności gospodarczej.
2. Prawo do pracy – cudzoziemcy mogą starać się o pracę w przedsiębiorstwach, instytucjach i organizacjach lub uczestniczyć w innych działaniach związanych ze świadczeniem pracy na podstawie uzasadnienia i procedury ustanowionej dla obywateli Ukrainy.

Konstytucja Ukrainy (art. 26) stanowi, że cudzoziemcy na Ukrainie korzystają zgodnie z prawem z tych samych praw i wolności co jej obywatele, a także mogą mieć te same obowiązki jak obywatele Ukrainy, z zastrzeżeniem wyjątków ustanowionych w Konstytucji, w ustawach lub umowach międzynarodowych Ukrainy.

Te wyjątki to:

• Prawo do głosowania w wyborach i referendach mają obywatele Ukrainy, którzy ukończyli osiemnaście lat.
• Deputowanym ludowym Ukrainy może być obywatel Ukrainy, który ukończył w dniu wyborów dwadzieścia jeden lat, ma prawo do głosowania i przebywa na Ukrainie przez ostatnich pięć lat.
• W wypadku sędziów – jest zalecane, aby byli oni obywatelami Ukrainy.
• Grunty rolne nie mogą być przeniesione na własność zagranicznych obywateli, zagranicznych osób prawnych i obcych państw.
• Obywatel obcego państwa i bezpaństwowiec może nabyć prawo własności gruntów nierolniczych.
  Cudzoziemcy mogą nabyć prawo własności gruntu w następujących przypadkach:
  1. umowy kupna-sprzedaży, darowizny, wymiany, innych czynności cywilno-prawnych,
  2. zakupu gruntów, na których składniki mienia należą do ich własności (spadek).
• Grunty rolne w ciągu roku od daty powołania do spadku muszą zostać sprzedane.
• Cudzoziemcy nie mogą zajmować niektórych stanowisk lub prowadzić pewnych rodzajów działalności zawodowej, zgodnie z ustawodawstwem Ukrainy, warunkiem do zajmowania tych stanowisk lub zatrudnienia w tych dziedzinach jest obywatelstwo Ukrainy.
• Zagranicznym osobom prawnym i obywatelom, którzy wykorzystują i przetwarzają surowce mineralne, pozwolenia są wydawane na zasadach wolnej konkurencji w ramach umowy (umów) zawieranych zgodnie z przepisami aktów prawnych Ukrainy.

Ponadto ustawa stwierdza:

• Cudzoziemcy mogą wejść w związek małżeński z obywatelami Ukrainy i innymi osobami oraz rozwiązać małżeństwo zgodnie z prawem Ukrainy.
• Cudzoziemcy mają równe prawa z obywatelami Ukrainy w zakresie odpowiedzialności w małżeństwie i stosunkach rodzinnych.
• Cudzoziemcom gwarantuje się nienaruszalność prywatności i życia rodzinnego oraz zachowanie tajemnicy korespondencji, rozmów telefonicznych i telegraficznych, łączności, poszanowania ich godności osobistej na równi z obywatelami Ukrainy.
• Cudzoziemcy i bezpaństwowcy mogą poruszać się po terytorium Ukrainy oraz wybrać miejsce zamieszkania, nie naruszając procedur ustalonych przez Gabinet Ministrów Ukrainy. Ograniczenia w przemieszczaniu się i wyborze miejsca zamieszkania są dozwolone, jeśli to konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa Ukrainy, porządku publicznego, zdrowia, ochrony praw słusznych interesów obywateli i innych osób przebywających na Ukrainie.
• Cudzoziemcy i osoby nieposiadające obywatelstwa, które uzyskały status uchodźcy na Ukrainie, mają równe prawa z obywatelami Ukrainy do przemieszczania się, swobodnego wyboru miejsca zamieszkania, z wyjątkiem ograniczeń ustanowionych przez prawo (art. 20 ustawy o statusie prawnym cudzoziemców i bezpaństwowców).
• Cudzoziemcy i osoby nieposiadające obywatelstwa mają prawo do odwołania się do sądu oraz innych organów państwowych w celu ochrony ich osobistej własności i innych praw.
• W postępowaniu sądowym jako podmioty zagraniczne mają takie same prawa jak obywatele Ukrainy (art. 22 ustawy o statusie prawnym cudzoziemców i bezpaństwowców).

Kodeks spółek handlowych na Ukrainie w drugiej części określa „subiekt” działalności gospodarczej, iż jest to obywatel Ukrainy, cudzoziemiec, który prowadzi działalność gospodarczą, oraz zarejestrowani na mocy ustawy przedsiębiorcy (art. 55 pkt. 2 K.s.h.). Cudzoziemcy i osoby nieposiadające obywatelstwa w prowadzeniu działalności gospodarczej na Ukrainie mają te same prawa i takie same obowiązki jak obywatele Ukrainy, chyba że obowiązujące przepisy prawa przewidują inaczej.

Tak więc, podsumowując analizę statusu prawnego zagranicznych osób fizycznych, należy stwierdzić, że przepisy zawarte w krajowym systemie cywilnym określają charakter zdolności prawnej cudzoziemców jako absolutny, czyli traktuje się cudzoziemców w każdym przypadku bez wymogu wzajemności. Przestrzeganie poszczególnych praw cudzoziemców może być zagwarantowane przez wielostronne konwencje i umowy o pomocy prawnej, w obowiązujących porozumieniach dwustronnych lub odpowiednich umowach na zasadzie wzajemności.

Stan prawny obowiązujący na dzień 21.01.2010