Środki wychowawcze

Pani córka jako osoba nieletnia nie podlega Kodeksowi karnemu.

Jeżeli osoba nieletnia popełniła przestępstwo lub istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa przez osobę nieletnią, wówczas prokurator zawiadamia sąd rodzinny, który wszczyna postępowanie w sprawie nieletniego.

Stosownie do art. 1 § 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, przepisy tej ustawy stosuje się w zakresie:

1. zapobiegania i zwalczania demoralizacji – w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18;
2. postępowania w sprawach o czyny karalne – w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17;
3. wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych – w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.

Sąd rodzinny może zastosować wobec Pani córki środki wychowawcze, a także środek poprawczy.

Sąd rodzinny może:

1. udzielić upomnienia;
2. zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3. ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
4. ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego;
5. zastosować nadzór kuratora;
6. skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7. orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
8. orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
9. orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii;
10. orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
11. zastosować inne środki zastrzeżone w ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

To, jakie środki zastosuje wobec Pani córki sąd, zależy przede wszystkim od okoliczności sprawy oraz jej charakteru. Od sądu zależy, czy wobec córki zostaną zastosowane środki wychowawcze, czy też środek poprawczy.

W pierwszej kolejności zostanie przez sąd wszczęte postępowanie wyjaśniające. To postępowanie ma na celu, stosownie do art. 33 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, ustalenie czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego, a w sprawie o czyn karalny – czy rzeczywiście został on popełniony przez nieletniego, a także ustalenie, czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec nieletniego środków przewidzianych w ustawie.

W toku postępowania wyjaśniającego sędzia rodzinny oceni – na podstawie zebranego materiału – czy ze względu na okoliczności i charakter sprawy oraz osobowość Pani córki celowe jest zastosowanie środków wychowawczych lub leczniczych, czy też zachodzą warunki do umieszczenia Pani córki w zakładzie poprawczym.

W zależności od ustaleń sądu wyda on postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym lub postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu poprawczym.

W tej sprawie bardzo ważny jest przepis art. 10 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, zgodnie z którym sąd rodzinny może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter czynu, zwłaszcza gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego.

Groźba umieszczenia córki w zakładzie poprawczym jest uzależniona nie tylko od tego, czy w toku postępowania sąd ustali, że Pani córka rzeczywiście popełniła przestępstwo z art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Nawet jeżeli taki będzie wyrok sądu, to nie będzie to oznaczało, że automatycznie zostanie ona umieszczony w zakładzie poprawczym.

Sąd może orzec umieszczenie nieletniego, który popełnił przestępstwo, w zakładzie poprawczym, jeżeli:

1. u nieletniego występuje wysoki stopień demoralizacji;
2. przemawiają za tym okoliczności i charakter czynu;
3. dotychczasowe wychowywanie nieletniego nie dało pozytywnych rezultatów lub
4. dotychczas stosowane środki wychowawcze nie rokują resocjalizacji nieletniego.

Jednocześnie spełnionych musi być kilka innych warunków:

1. umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym ma zapobiegać jego dalszej, a więc w bardzo wysokim stopniu, demoralizacji;
2. ma zapobiegać popełnieniu przez niego nowego przestępstwa;
3. ma stworzyć warunki do powrotu nieletniego do normalnego życia;
4. winno odpowiadać dobru nieletniego;
5. ma też uwzględniać interes społeczny.

Jeżeli Pani córka nie jest osobą zdemoralizowaną, nie były stosowane w stosunku do niej środki wychowawcze lub poprawcze, jeżeli córka do tej pory sprawowała się nienagannie i nie było z nią problemów, to szansa na to, że zostanie ona umieszczona w zakładzie poprawczym, jest niewielka.

W sprawie Pani nieletniej córki sąd będzie się kierować przede wszystkim jej dobrem, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w jej osobowości i zachowaniu

W postępowaniu z nieletnim bierze się pod uwagę osobowość nieletniego, a w szczególności wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki wychowania nieletniego.

Oprócz tego powinna Pani wiedzieć, że sąd rodzinny może również:

1. zobowiązać Panią jako rodzica do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym,
2. zobowiązać Panią do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego (to Pani nie dotyczy, gdyż córka nie spowodowała szkody).

Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, że córce grozi poprawczak, jeśli jest ona zdemoralizowana, popełniała wcześniej czyny zabronione, a sąd dojdzie do przekonania, że środki wychowawcze w przypadku Pani córki nie spełnią swojego zadania.

Oczywiście środek poprawczy może zostać zastosowany, jeżeli sąd ustali, że Pani córka rzeczywiście popełniła przestępstwo.

Jeżeli córka do tej pory zachowywała się poprawnie i nie wchodziła w konflikt z prawem, należy się spodziewać, że sąd rodzinny zastosuje wobec niej środki wychowawcze, np. ustanowi nadzór kuratora. Jako że czyn córki miał związek z narkotykami, należy się spodziewać, że sąd zobowiąże córkę do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze terapeutycznym lub szkoleniowym na temat narkotyków. Zapewne też zobowiąże córkę do powstrzymania się od stosowania środków narkotycznych.

To, jakie środki zostaną zastosowane przez sąd, zależy od wielu czynników. Należy jednak pamiętać, że umieszczenie w zakładzie poprawczym jest najbardziej drastycznym środkiem stosowanym wobec nieletnich, którzy dopuścili się czynu zabronionego. Jest on stosowany wobec wyjątkowo zdemoralizowanych nieletnich, w stosunku do których stosowano środki wychowawcze i nie spełniły one swojej roli.

W tej sprawie Pani jest jedną ze stron (pozostałymi stronami sąd Pani córka oraz prokurator). Może Pani ustanowić dla córki obrońcę. Jeżeli nie stać Pani na obrońcę z wyboru, może Pani złożyć wniosek o przyznanie córce obrońcy z urzędu.