Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe

Zasady działania spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych określają ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych¹ oraz Prawo spółdzielcze², a w ograniczonym zakresie również ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym³ oraz Prawo bankowe⁴.

Celem działalności SKOK-ów jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia. Po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego SKOK-i mogą również pośredniczyć w zbywaniu i odkupywaniu jednostek i tytułów uczestnictwa funduszy inwestycyjnych.

Utworzenie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej

Utworzenie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej wymaga uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Z wnioskiem o wydanie zezwolenia mogą wystąpić założyciele SKOK-u za pośrednictwem powołanych przez siebie pełnomocników (w liczbie od 1 do trzech). Udzielenie pełnomocnictwa wymaga formy aktu notarialnego. Wniosek o wydanie zezwolenia powinien być złożony na urzędowym formularzu określonym uchwałą KNF⁵.

KNF może odmówić wydania zezwolenia na utworzenie kasy tylko w przypadkach, gdy:

1. nie zostały spełnione wymagania obowiązujące przy tworzeniu kas;
2. zamierzona działalność naruszałaby przepisy prawa lub nie gwarantowałaby bezpieczeństwa gromadzonych w kasie środków;
3. osoby przewidziane do objęcia stanowisk członków zarządu i rady nadzorczej kasy były prawomocnie skazane za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwo skarbowe, z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego;
4. osoba przewidziana do objęcia stanowiska prezesa zarządu kasy była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe, z wyłączeniem przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego.

Udzielając zezwolenia na utworzenie SKOK-u, Komisja Nadzoru Finansowego określa nazwę i siedzibę kasy oraz zatwierdza statut, który, oprócz ogólnych wymogów dla statutów wszystkich spółdzielni, powinien również określać zasady funkcjonowania kontroli wewnętrznej, a także fundusze oraz zasady gospodarki finansowej.

Uzyskanie członkostwa w SKOK

Zgodnie z art. 10 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych członkami SKOK-u mogą być osoby fizyczne połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności:

1. pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy;
2. osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej.

W większości przypadków trudno mówić o istnieniu jakiejkolwiek więzi pomiędzy członkami poszczególnych kas. SKOK-i obchodzą powyższy przepis, tworząc stowarzyszenia, które mają na celu wyłącznie spełnienie przesłanki przynależności do tej samej organizacji społecznej. Aby zostać członkiem SKOK-u, trzeba się po prostu zapisać do takiego stowarzyszenia.

Ponadto uzyskanie członkostwa w SKOK wymaga wpłacenia wkładu członkowskiego oraz wykupienia co najmniej jednego udziału, w wysokości określonej przez statut SKOK-u (wkład może być oprocentowany i jest zwracany w przypadku ustania członkostwa w kasie). Koszty te nie są wysokie i wynoszą zazwyczaj kilkadziesiąt złotych.

Warto zauważyć, że członkami SKOK-ów mogą być także organizacje pozarządowe, jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych posiadające osobowość prawną, spółdzielnie, związki zawodowe oraz wspólnoty mieszkaniowe.

Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa

SKOK-i zrzeszone są w Krajowej Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej. Jest to, oprócz Komisji Nadzoru Finansowego, jedyny podmiot, który sprawuje nadzór nad działalnością SKOK-ów. Poza sprawowaniem kontroli nad SKOK-ami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych w nich oszczędności oraz zgodności działalności kas z przepisami prawa, celem działalności Kasy Krajowej jest również zapewnienie stabilności finansowej kas, a w szczególności udzielanie kasom wsparcia finansowego ze środków funduszu stabilizacyjnego (KSOK pełni więc funkcję gwarancyjną dla klientów-członków SKOK-ów).

Nadzór KNF nad SKOK-ami

Od 2012 r. szeroki nadzór nad SKOK-ami prowadzi Komisja Nadzoru Finansowego. Wcześniej jedynym podmiotem nadzorującym była wyłącznie Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa, która obecnie również znajduje się pod nadzorem KNF. Oprócz uzyskania zezwolenia na utworzenie, SKOK-i muszą przedstawiać KNF zatwierdzone roczne sprawozdanie finansowe wraz z opinią i raportem biegłego rewidenta oraz z odpisem uchwały o zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a także inne informacje sprawozdawcze. Ponadto KNF może przeprowadzać kontrole SKOK-ów, których wynikiem może być nawet wydanie decyzji o zawieszeniu lub ograniczeniu działalności SKOK-u lub o odwołaniu członka zarządu kasy. Decyzje takie mogą również wiązać się z karami pieniężnymi nakładanymi na SKOK-i.

________________________

¹ Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 855, z późn. zm.)

² Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, z późn. zm.)

³ Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154, z późn. zm.)

⁴ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1376, z późn. zm.)

⁵ Uchwała nr 22/2013 Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie określenia wzoru wniosku o wydanie zezwolenia na utworzenie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej z dnia 29 stycznia 2013 r. (Dz. Urz. KNF z 2013 r. poz. 8)

Stan prawny obowiązujący na dzień 26.11.2013