Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego

Poddawanie sporów pod rozstrzygnięcie sądu polubownego – zamiast sądu powszechnego – jest coraz częściej stosowane w praktyce. Przemawiają za tym względy ekonomiczne (zazwyczaj niższe koszty postępowania), sprawniejszy przebieg sprawy oraz elastyczność i przejrzystość działalności sądów polubownych (w szczególności warto zauważyć, że sąd polubowny, tak jak sąd powszechny, może rozstrzygać spór według prawa właściwego dla danego stosunku, lecz nadto – gdy strony go do tego wyraźnie upoważniły – także według ogólnych zasad prawa lub zasad słuszności).

Zasadniczo postępowanie przed sądem polubownym kończy się wydaniem wyroku rozstrzygającego sprawę co do jej istoty, choć oczywiście możliwym jest również chociażby zawarcie przez strony ugody w toku postępowania.

Zatem, gdy jedna ze stron nie jest zadowolona z zapadłego w sprawie wyroku, pojawia się pytanie, czy może ona i ewentualnie na jakich warunkach, doprowadzić do jego uchylenia?

Obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) przewidują instytucję skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. Zgodnie z art. 1205 K.p.c. wyrok sądu polubownego wydany w Rzeczypospolitej Polskiej może zostać uchylony przez sąd powszechny wyłącznie w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia skargi o jego uchylenie. Jeżeli jednak strony ustaliły, że postępowanie przed sądem polubownym będzie obejmowało więcej niż jedną instancję, skarga taka może dotyczyć tylko ostatecznego wyroku sądu polubownego rozstrzygającego o żądaniach stron.

Wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest jednak możliwe w każdej sytuacji, a tylko w przypadkach wyraźnie określonych w przepisie art. 1207 K.p.c. Otóż strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli:

1. Brak było zapisu na sąd polubowny, albo zapis ten był nieważny, bezskuteczny lub utracił moc według prawa dla niego właściwego.
2. Strona nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub w inny sposób była pozbawiona możności obrony swoich praw przed sądem polubownym.
3. Wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem na sąd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu. Jeżeli jednak rozstrzygnięcie w sprawach objętych zapisem na sąd polubowny daje się oddzielić od rozstrzygnięcia w sprawach nieobjętych tym zapisem lub wykraczających poza jego zakres, wyrok może być uchylony jedynie w zakresie spraw nieobjętych zapisem lub wykraczających poza jego zakres. Przekroczenie zakresu zapisu na sąd polubowny nie może stanowić podstawy uchylenia wyroku, jeżeli strona, która brała udział w postępowaniu, nie zgłaszała zarzutów co do rozpoznania roszczeń wykraczających poza zakres zapisu.
4. Nie zachowano wymagań co do składu sądu polubownego lub podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony.
5. Wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony.
6. W tej samej sprawie, między tymi samymi stronami zapadł prawomocny wyrok sądu.
7. Według ustawy spór nie może być rozstrzygnięty przez sąd polubowny.
8. Wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego winna spełniać wymogi klasycznego pozwu, a więc zawierać przynajmniej:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
• oznaczenie rodzaju pisma;
• dokładne oznaczenie zaskarżonego wyroku sądu polubownego;
• wartość przedmiotu sporu (tj. kwotę pieniędzy o jaką toczy się spór),
• osnowę (treść) skargi oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
• przyczyny żądania uchylenia wyroku ze wskazaniem podstaw wymienionych w art. 1206;
• uzasadnienie podstawy lub podstaw skargi;
• wniosek o uchylenie wyroku arbitrażowego w całości lub części;
• zależnie od okoliczności, wskazania dotyczące zachowania terminu do wniesienia skargi;
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
• wymienienie załączników;
• dołączone do pisma pełnomocnictwo, jeżeli nosi je pełnomocnik, który przedtem go nie złożył.

Skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia wyroku lub – jeżeli strona wniosła o uzupełnienie, sprostowanie bądź wykładnię wyroku – w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia przez sąd polubowny orzeczenia rozstrzygającego o tym wniosku. Na zasadzie wyjątku, jeżeli skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego oparto na podstawie określonej w pkt 5 lub 6 powyżej, termin do wniesienia skargi liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o tej podstawie. Strona nie może jednak w żadnym wypadku żądać uchylenia wyroku sądu polubownego po upływie pięciu lat od dnia doręczenia jej wyroku sądu polubownego.

Po wniesieniu skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego sąd państwowy na posiedzeniu niejawnym może wstrzymać wykonanie wyroku sądu polubownego, może jednak uzależnić wstrzymanie od złożenia zabezpieczenia. Co więcej, sąd powszechny, do którego wniesiono skargę, może – na wniosek jednej ze stron – zawiesić postępowanie na czas określony, aby umożliwić sądowi polubownemu ponowne podjęcie postępowania w celu usunięcia podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego.

Po przeprowadzeniu rozprawy sąd państwowy wydaje wyrok, w którym uchyla wyrok sądu polubownego w całości lub w części albo skargę oddala, gdy nie stwierdzi istnienia podstawy uchylenia.

Stan prawny obowiązujący na dzień 16.10.2008