Przedawnienie zobowiązań wobec urzędu skarbowego

Temat, który Pan porusza jest mocno skomplikowany, również ze względu na zmiany przepisów prawa w okresie, który należałoby tu zbadać. Nie ma możliwości sformułowania jakiejkolwiek definitywnej opinii na bazie przedstawionego przez Pana zarysu stanu faktycznego.

Jak Pan wie zasadą jest, iż zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Podatek od towarów i usług płacony jest miesięcznie lub kwartalnie (po zakończeniu miesiąca lub kwartału), zatem podatek za miesiące 1-11 2002 lub kwartał I-III 2002 winien wygasnąć przez przedawnienie 31 grudnia 2007 roku.

W 2002 roku Ordynacja podatkowa stanowiła, że bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek pierwszej czynności egzekucyjnej, o której podatnik został powiadomiony i po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo (kolejne 5 lat) od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne (kolejne wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie przerywa biegu terminu przedawnienia). Jak zatem widać te kolejne 5 lat, czyli w praktyce nowy bieg, nie biegnie od dnia przerwania, a dopiero od dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

W 2003 roku przepisy w ww. zakresie uległy znacznej zmianie, ustawa z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw znowelizowała art. 70 Ordynacji podatkowej i w art. 20 § 1 i § 2 ustanowiła zasadę, że do przedawnienia zobowiązań podatkowych powstałych przed 1 stycznia 2003 r. stosuje się przepisy nowe chyba, że dotychczasowe przepisy określają korzystniejsze dla podatnika, płatnika lub inkasenta zasady i terminy przedawnienia zobowiązań podatkowych, wtedy stosuje się przepisy obowiązujące przed 1 stycznia 2003 r. Od 2003 roku obowiązywały zasady, że bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony (tu jednak również po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegł on na nowo dopiero od dnia następującego po dniu, w którym zakończono postępowanie egzekucyjne; a kolejne wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie przerywa już biegu terminu przedawnienia). Wprowadzono również zasadę, która znajduje bardzo szerokie zastosowanie w praktyce (którą jednak ostatnio zmodyfikowano), że bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony z dniem m.in. wszczęcia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe i biegnie dalej od dnia następującego po dniu prawomocnego zakończenia postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Między 2003 a 2013 rokiem miało miejsce jeszcze kilka zmian art. 70 Ordynacji podatkowej. Szczególnie ważna 1 września 2005 roku, gdy zmieniono § 4 art. 70, w którym postanowiono, że przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony bieg terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny, a nie dopiero po zakończeniu postępowania egzekucyjnego. Przepis ten stosuje się zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw również do przedawnienia zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem wejścia w życie ww. ustawy. Ponadto trzeba pamiętać, że od 15 października 2013 r. bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

Reasumując, przerwanie biegu terminu przedawnienia obecnie może mieć miejsce wielokrotnie (aczkolwiek pojawiają się i zdania przeciwne) poprzez odpowiednie stosowanie środków egzekucyjnych. Środkami tymi są w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnych, egzekucje:

– z pieniędzy,

– z wynagrodzenia za pracę,

– ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej,

– z rachunków bankowych,

– z innych wierzytelności pieniężnych,

– z praw z instrumentów finansowych w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi, zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego służącego do obsługi takich rachunków,

– z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,

– z weksla,

– z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,

– z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,

– z pozostałych praw majątkowych,

– z ruchomości,

– z nieruchomości.

Podstawą zastosowania środków egzekucyjnych jest tu: zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego zobowiązanego u dłużnika zajętej wierzytelności albo protokół zajęcia prawa majątkowego, albo protokół zajęcia i odbioru ruchomości, albo protokół odbioru dokumentu.

Jak słusznie wskazuje L. Etel „Zastosowanie środka egzekucyjnego i zawiadomienie o tym podatnika są to dwie przesłanki, które muszą wystąpić, aby mogło nastąpić przerwanie biegu terminu przedawnienia. Kolejność wystąpienia tych przesłanek w zasadzie nie ma znaczenia, ponieważ dopiero ich łączne spełnienie prowadzi do przerwy biegu analizowanego terminu. Po przerwaniu termin biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny” (Etel Leonard w: Ordynacja podatkowa. Komentarz, Brolik Jacek, Dowgier Rafał, Etel Leonard, Kosikowski Cezary, Pietrasz Piotr, Popławski Mariusz, Presnarowicz Sławomir, Stachurski Wojciech, LEX, 2013).

Proszę zauważyć, że przywołane przepisy stanowią nie o czynności egzekucyjnej, ale o zastosowaniu środka egzekucyjnego. Czynności egzekucyjne to wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego, jak przykładowe spisanie majątku, lecz czynność egzekucyjna nie jest środkiem egzekucyjnym. W pewnym uproszczeniu to zajęcie rzeczy lub prawa oznacza dopiero, że środek egzekucyjny został zastosowany. Konkludując zatem, doszło do przedawnienia, jeśli upłynął termin przedawnienia od ostatniego zastosowania środka egzekucyjnego, o którym został Pan zawiadomiony.