
Indywidualne Porady Prawne
Przedawnienie roszczeń o zachowekAutor: Karol Jokiel |
Kiedy następuje przedawnienie roszczeń do zachowku? Artykuł omawia warunki przedawnienia prawa do zachowku na gruncie Kodeksu cywilnego. |
|
![]() |
Roszczenie o zachowekZgodnie z przepisem art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) – ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), zachowek jest roszczeniem przysługującym zstępnym (dzieciom, wnukom itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, niepowołanym do dziedziczenia wskutek pozostawienia przez spadkodawcę niekorzystnego dla nich testamentu, o wypłatę wartości części udziału spadkowego, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym (w przypadku braku testamentu).
Roszczenie o zachowek, tak jak każde roszczenie majątkowe (tzn. posiadające wymierną wartość materialną), podlega przedawnieniu (art. 117 § 1 K.c.). Co oznacza przedawnienie roszczeń? To mianowicie, że po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że wyraźnie zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Tak więc kwestia będąca przedmiotem niniejszego opracowania ma istotne znaczenie praktyczne. Przedawnienie roszczenia o zachowekZgodnie z przepisem art. 1007 § 1 K.c.: „roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu” (za roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku czyli zasadniczo śmierci spadkodawcy). Przepis art. 1007 § 1 K.c. jest w zakresie swojego uregulowania jasny, nie pozostawia żadnej swobody interpretacyjnej i nie przewiduje żadnych wyjątków (tak również orzeczenie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 16 czerwca 2000 r., sygn. IV CKN 58/2000). Otwarcie i ogłoszenie testamentuOgłoszenie testamentu jest czynnością sądu (lub notariusza) o istotnych skutkach procesowych i materialno-prawnych. Celem otwarcia i ogłoszenia testamentu jest bowiem ujawnienie jego treści, aby zainteresowane osoby oraz organy mogły oficjalnie dowiedzieć się o powołaniu do spadku, zapisach, poleceniach itd. Ogłoszenia testamentu dokonuje sąd na posiedzeniu po otrzymaniu dowodu śmierci spadkodawcy (zazwyczaj aktu zgonu) oraz przedłożeniu testamentu, do czego obowiązana jest każda osoba, u której się on znajduje.
Warto jednak zauważyć, że stosownie do przepisu art. 649 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.): „o terminie otwarcia i ogłoszenia testamentu nie zawiadamia się osób zainteresowanych, choć mogą one być obecne przy tej czynności”, jeżeli się stawią (dowiedziawszy się o ogłoszeniu testamentu z jakiegokolwiek innego źródła). Może się zatem zdarzyć i tak, że osoba, której przysługuje roszczenie o zachowek, nie znając treści testamentu, nie będzie tego świadoma i wbrew jej woli nastąpi przedawnienie roszczeń.
Niestety, okoliczność takę trudno będzie skutecznie zakwestionować. Uznaje się bowiem, że termin przewidziany w przepisie art. 1007 § 1 K.c. nie biegnie tylko w szczególnych sytuacjach, przykładowo, gdy spadkodawca pozostawił kilka różnej treści testamentów, które zostały otwarte i ogłoszone – dopóki nie zostanie wyjaśnione, który z pozostawionych testamentów jest ważny i skuteczny. Podobnie termin przedawnienia roszczenia o zachowek nie rozpoczyna swojego biegu dopóty, dopóki uprawniony do zachowku jest uważany z mocy prawomocnego postanowienia sądu za spadkobiercę testamentowego (tak orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1972 r., sygn. III CZP 102/71, OSNCP 1972, nr 7-8, poz. 127). Przerwanie biegu przedawnienia roszczenia o zachowekNawet jednak w przypadku ustalenia, że przewidziany dla dochodzonego roszczenia okres przedawnienia upłynął (tzn. nastąpiło przedawnienie roszczeń), przynajmniej jeszcze jeden element wymaga sprawdzenia: czy nie nastąpiła przerwa biegu przedawnienia. Polega ona bowiem na tym, że cały okres od rozpoczęcia biegu przedawnienia do momentu jego przerwania nie podlega wliczeniu do okresu przedawnienia, na skutek czego przedawnienie po przerwie biegnie na nowo, według tych samych zasad jak pierwotnie (art. 124 § 1 K.c.).
Bieg przedawnienia roszczenia o zachowek przerywają okoliczności określone w przepisie art. 123 K.c., a to:
Na zasadach wyjątku, do przerwania biegu przedawnienia prowadzi również zgłoszenie przez uczestnika postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku zarzutu nieważności testamentu (tak: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1992 r., sygn. III CZP 130/92, OSNCP 1993, nr 4, poz. 60).
Masz podobny problem prawny? Opisz swoją sprawę, wypełniając formularz poniżej ▼▼▼. Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje. Zapytaj prawnika - porady prawne online
|
Zapytaj prawnika
Komentarze (7):
Uwaga!
Szanowni Państwo!
Nasi prawnicy nie odpowiadają na pytania zadawane w formie komentarza pod tekstem. Jeśli chcą Państwo powierzyć swój problem naszym prawnikom, prosimy kliknąć tutaj >>
Jeśli roszczenie się nie zdążyło przedawnić do tego dnia, to obowiązuje termin 5-letni.
lawyer
Do roszczeń, o których mowa w art. 1007 kodeksu cywilnego (a więc także roszczeń o zachowek), powstałych przed dniem 23.10.2011 r. i w tym dniu jeszcze nie przedawnionych, stosuje się termin 5-letni. Jeśli więc roszczenie o zachowek uległo przedawnieniu najpóżniej w dniu 23.10.2011 r., stosuje się termin 3-letni. Po upływie terminu przedawnienia można skutecznie podnieść zarzut przedawnienia i w ten sposób uchylić się od zaspokojenia roszczenia.
Agnieszka
Dobre pytanie: Ja mam sytuację że wniosek o nabycie spadku został złożony jak były "3 lata", a orzeczenie sądy zostało wydane jak było "5 lat". I który teraz termin obowiązuje ? :)
Dino
A jak otwarcie spadku nastapilo kiedy obowiazywaly 3 lata przedawnienia to stosuje się dzisiaj przepisy z okresu smierci spadkodawcy czy aktualne czyli 5 lat?
Mariusz
23-X-2012 weszła nowelizacja Ustawy mówiąca o terminie 5 lat= stąd te rozbieżności.
Tunia
Przeczytałam komentarz Pani Marty. Pani Marto serwis nie odpowiada na pytania zadawane w formie komentarza pod tekstem - tak przeczytałam chcąc Pani dlaczego tak jest. Ta rozbieżność wynika ze zmiany przepisów, tzn. z tego co pamiętam to od 22.10.2011r. obowiązuje okres 5-u lat. Mogę się mylić tylko co do dnia, ale wiem na pewno, że tak jest, bo w tym właśnie czasie załatwiałam sprawy spadkowe i byłam zainteresowana tym tematem. Pozdrawiam.
Joanna
w Kodeksie Cywilnym wyczytałam właśnie że po 3 latach od otwarcia spadku przedawnia się... a Wy piszecie że po 5latach? skąd te rozbieżności?
Marta