Stan prawny przepisu dotyczącego przedawnienia hipoteki przymusowej

W wyroku o sygn. akt SK 40/12 Trybunał stwierdził niekonstytucyjność przepisu art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2002 r. Wówczas § 6 brzmiał następująco: nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką, jednakże po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki. Obecnie art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej brzmi inaczej, ale z kolei art. 70 § 8 stanowi, że nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

Można zatem powiedzieć, że regulacja jest tożsama, tyle że zamieszczono ją w innym paragrafie. Nie uszło to uwagi sądów orzekających, które konsekwentnie podkreślają, że kolei art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej jest niezgodny z konstytucją. Aby nie być gołosłowną, przywołam Panu przykładowe wyroku poniżej:

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 września 2014 r., sygn. akt I FSK 317/14:

„Wykładnia przepisu art. 70 § 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) - przy uwzględnieniu zastrzeżeń Trybunału Konstytucyjnego co do zgodności art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP - nie może prowadzić do takiego rezultatu, iż w przypadku zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową na podstawie niekonstytucyjnej normy art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2002 r., zabezpieczenie to nie wywołuje żadnych skutków prawnych w zakresie biegu terminu przedawnienia, a w sytuacji zobowiązań podatkowych zabezpieczonych taką hipoteką na podstawie obowiązującej od 1 stycznia 2003 r. analogicznej normy prawnej ujętej w ramach art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej - wywołany jest skutek w postaci nieprzedawniania się tych zobowiązań”.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Gliwicach z dnia 3 czerwca 2015 r., sygn. akt I SA/Gl 1156/14:

„Przepis art. 70 § 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)należy ocenić jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Zatem ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wykluczyło przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia biegł na zasadach ogólnych”.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Szczecinie z dnia 17 marca 2015 r., sygn. akt I SA/Sz 1123/14:

„1. Wykładnia przepisu art. 70 § 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) nie może prowadzić do takiego rezultatu, iż w przypadku zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową na podstawie niekonstytucyjnej normy art. 70 § 6 ustawy w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2002 r., zabezpieczenie to nie wywołuje żadnych skutków prawnych w zakresie biegu terminu przedawnienia, a w sytuacji zobowiązań podatkowych zabezpieczonych taką hipoteką na podstawie obowiązującej od 1 stycznia 2003 r. analogicznej normy prawnej ujętej w ramach art. 70 § 8 ustawy - wywołany jest skutek w postaci nieprzedawniania się tych zobowiązań.;

2. Przepis art. 59 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) wymienia cztery odrębne przesłanki umorzenia postępowania egzekucyjnego. Ich wspólną cechą jest szeroko pojęte nieistnienie obowiązku, który ma stanowić przedmiot egzekucji administracyjnej. Jako przyczynę wygaśnięcia obowiązku można wskazać przedawnienie, które wiąże się z umarzającym działaniem czasu. Instytucja ta ma zastosowanie zasadniczo w odniesieniu do obowiązków o charakterze pieniężnym”.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Krakowie z dnia 5 lutego 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 1841/14:

„Przepis art. 70 § 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012r. poz. 749 ze zm.) należy ocenić jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Zatem ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wykluczyło przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia biegł na zasadach ogólnych”.

A odpowiadając na Pana pytanie, czy można się skutecznie powoływać na przedawnienie, to odpowiedź jest twierdząca: we wszystkich zacytowanych Panu wyrokach sądów administracyjnych sąd zgodnie wypowiada się, że nieprzedawnialność należności zabezpieczonych hipoteką jest niekonstytucyjna. Problemem jest jednak to, że mimo iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego zapadł 8 października 2013 roku, to ustawodawca do tej pory nie zdecydował się na dokonanie zmian w przepisach Ordynacji podatkowej. To niestety powoduje, że organy podatkowe jako podmioty, które zgodnie z ogólnymi regułami muszą przestrzegać obowiązującego prawa, respektują przepis art. 70 § 8 Ordynacji. Dopiero sądy administracyjne jako organy, które mają zagwarantowaną prawem możliwość samodzielnej oceny zgodności z Konstytucją powołanego przepisu na etapie postępowania administracyjnego, mogą ocenić przepis art. 70 § 8 Ordynacji jako niekonstytucyjny i w efekcie odmówić jego stosowania.