Przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym

Istotnie wokół serwisu Pobieraczek.pl było dużo szumu i został on ukarany decyzją UOKiK, od której zresztą złożono odwołanie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (sprawa jest w toku). Kara to grzywna w wysokości 240 tys. zł, obowiązek opublikowania decyzji UOKiK oraz obowiązek zamieszczenia informacji, która brzmi tak:

„Informacja dla użytkowników

Podczas 10-dniowego bezpłatnego okresu próbnego przysługuje prawo do pisemnego odstąpienia od umowy (fax, email itp.). Po upływie 10-dniowego okresu próbnego ważność i koszt umowy zgodnie z Regulaminem”.

Informacja ta jest dostępna na stronie serwisu. Co ciekawe, aby ją zobaczyć, trzeba przesunąć pasek po prawej stronie na witrynie głównej na dół (gdy wyświetla się witryna główna, informacja ta nie jest widoczna).

Można oczywiście dyskutować, czy spółka Eller Service (właściciel serwisu Pobieraczek.pl) wykonała decyzję UOKiK, czy nie, ale ja znalazłem inną podstawę pozwalającą konsumentom, którzy zawarli umowę z tym serwisem (zarejestrowali się w serwisie), na uniknięcie zapłaty.

Otóż w prawie polskim jest ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206). Zna ją mało kto, a daje ona konsumentowi bardzo silne uprawnienia przeciwko przedsiębiorcom. Ustawa ta (efekt ustawodawstwa unijnego) wylicza cały szereg zachowań przedsiębiorców uznanych za nieuczciwe praktyki rynkowe; jest on na tyle szeroki, że da się podciągnąć praktycznie wszystko pod to pojęcie (co naturalnie jest korzystne dla Pana jako konsumenta).

Zgodnie z art. 3 tej ustawy zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych. Art. 4 ust. 1 zawiera definicję nieuczciwej praktyki rynkowej: „Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu”. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd (art. 4 ust. 2).

Jak stanowi art. 5 ustawy:

„Art. 5. 1. Praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

(…)

3. Wprowadzające w błąd działanie może w szczególności dotyczyć:

1) istnienia produktu, jego rodzaju lub dostępności;

2) cech produktu, w szczególności jego pochodzenia geograficznego lub handlowego, ilości, jakości, sposobu wykonania, składników, daty produkcji, przydatności, możliwości i spodziewanych wyników zastosowania produktu, wyposażenia dodatkowego, testów i wyników badań lub kontroli przeprowadzanych na produkcie, zezwoleń, nagród lub wyróżnień uzyskanych przez produkt, ryzyka i korzyści związanych z produktem;

3) obowiązków przedsiębiorcy związanych z produktem, w tym usług serwisowych i procedury reklamacyjnej, dostawy, niezbędnych usług i części;

4) praw konsumenta, w szczególności prawa do naprawy lub wymiany produktu na nowy albo prawa do obniżenia ceny lub do odstąpienia od umowy;

5) ceny, sposobu obliczania ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej;

6) rodzaju sprzedaży, powodów stosowania przez przedsiębiorcę praktyki rynkowej, oświadczeń i symboli dotyczących bezpośredniego lub pośredniego sponsorowania, informacji dotyczących sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy lub jego przedstawiciela, w tym jego imienia i nazwiska (nazwy) i majątku, kwalifikacji, statusu, posiadanych zezwoleń, członkostwa lub powiązań oraz praw własności przemysłowej i intelektualnej lub nagród i wyróżnień.

4. Przy ocenie, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez działanie, należy uwzględnić wszystkie jej elementy oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji”.

Natomiast według art. 7 ustawy:

„Art. 7. Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące praktyki rynkowe wprowadzające w błąd:

(…)

10) prezentowanie uprawnień przysługujących konsumentom z mocy prawa, jako cechy wyróżniającej ofertę przedsiębiorcy”.

Na głównej stronie serwisu Pobieraczek.pl widnieje duży komunikat „10 dni pobierania bez opłat” oraz „10 dni bez opłat”.

Tymczasem takie uprawnienie przysługuje konsumentowi z mocy prawa. Wynika to z ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r. Nr 22, poz. 271). Zgodnie z art. 7 ust. 1 konsument, który zawarł umowę na odległość, może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie, w terminie 10 dni od dnia zawarcia umowy. Nie jest dopuszczalne zastrzeżenie, że konsumentowi wolno odstąpić od umowy za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne) – art. 7 ust. 2. W razie odstąpienia od umowy umowa uważana jest za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni. Jeżeli konsument dokonał jakichkolwiek przedpłat, należą mu się odsetki ustawowe od dnia dokonania przedpłaty (art. 7 ust. 3).

Co prawda zgodnie z art. 10 ust. 3 prawo odstąpienia nie przysługuje w przypadku świadczenia usług rozpoczętego, za zgodą konsumenta, przed upływem terminu, o którym mowa w art. 7 ust. 1, jednakże w sytuacji kiedy konsument nic jeszcze nie pobrał (a Pan nic nie pobierał), trudno uznać, iż świadczenie usługi zostało rozpoczęte.

Zgodnie zaś z art. 17 nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć praw konsumentów wymienionych w powyższej ustawie.

Zatem można stwierdzić, iż jako cechę wyróżniającą swoją ofertę Pobieraczek.pl prezentuje uprawnienie, które i tak przysługuje konsumentowi z mocy prawa (10-dniowe prawo odstąpienia od umowy).

Roszczenia wynikające z dopuszczenia się nieuczciwej praktyki rynkowej określa art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

„Art. 12. 1. (…) konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1) zaniechania tej praktyki;

2) usunięcia skutków tej praktyki;

3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;

4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu;

5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.

2. Z roszczeniami, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 3 i 5, mogą również wystąpić:

1) Rzecznik Praw Obywatelskich;

2) Rzecznik Ubezpieczonych;

3) krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów;

4) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów”.

Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd, spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej. To zatem spółka Eller Service będzie musiała wykazać, iż praktyka nie stanowi nieuczciwej praktyki rynkowej (art. 13).

Roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1-3 i 5, ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie co do każdego naruszenia (art. 14).

Może Pan również powiadomić prezesa UOKiK lub rzecznika konsumentów, jak i organizację konsumencką o zaistniałej sytuacji.

Wezwaniem raczej bym się nie przejmował, jest to po prostu straszenie ludzi z nadzieją, że zapłacą.

*Stan prawny z dnia 2.11.2012 r.