Procedura wywozu towarów – podmiot zobowiązany do dokonania zgłoszenia celnego

Aby dany towar wyprowadzić poza granicę celną WE, należy przede wszystkim ten towar zgłosić do procedury wywozu. I tu pojawia się podstawowe pytanie: kto powinien tego dokonać? Zatem kwestią o podstawowym znaczeniu jest zagadnienie podmiotu zobowiązanego do zgłoszenia danego towaru do procedury celnej w ogólności, a w szczególności do procedury wywozu.

W zakresie osoby zgłaszającego powyższą materię reguluje art. 64 rozporządzenia Rady (EWG) numer 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. U. UE L.92.302.1 ze zmianami – dalej zwany: „WKC”).

Z artykułu 64 WKC można wyinterpretować następujące normy prawne:

Zasada ogólna

Z zastrzeżeniem przepisów o przedstawicielstwie, zgłoszenia celnego może dokonać każda osoba, która przedstawi lub doprowadzi do przedstawienia właściwym organom celnym towaru, którego dotyczy zgłoszenie, razem ze wszystkimi dokumentami, których przedłożenie jest niezbędne do zastosowania przepisów regulujących procedurę celną, do której towar jest zgłaszany.

Wyjątki od zasady ogólnej

1. W sytuacji, gdy przyjęcie zgłoszenia celnego nakłada na określoną osobę szczególne obowiązki, zgłoszenia jest obowiązana dokonać ta osoba lub dokonuje się go na jej rzecz.
2. Zgłaszający musi mieć swoją siedzibę we Wspólnocie.

Wyjątki od obowiązku posiadania przez zgłaszającego siedziby w WE

1. Zgłaszający nie musi posiadać siedziby w WE w przypadku, gdy:
   • dokonuje zgłoszenia do procedury tranzytu lub odprawy czasowej,
   • zgłasza towar sporadycznie, pod warunkiem że organy celne uznają to za uzasadnione.
2. Zgłaszający nie musi mieć siedziby w WE w przypadku, gdy:
   • postanowienia umowy międzynarodowej zawartej przez WE z danym państwem trzecim tak stanowią, lub
   • zwyczajowo stosowana jest praktyka pozwalająca na dokonywanie osobom z danego państwa trzeciego zgłoszenia celnego na obszarze danego państwa członkowskiego zzachowaniem zasady wzajemności.

W zakresie procedury wywozu WKC zawiera przepis szczegółowy w stosunku do art. 64 WKC. Tym przepisem jest art. 161, zgodnie z którym w szczególności:

„ust. 1 – Procedura wywozu pozwala na wyprowadzenie towaru wspólnotowego poza obszar celny Wspólnoty.

Dokonanie wywozu wymaga spełnienia formalności przewidzianych dla niego, z uwzględnieniem środków polityki handlowej i o ile znajdują zastosowanie, należności celnych wywozowych.

(...)

ust. 5 – Zgłoszenie do wywozu musi zostać złożone w urzędzie celnym właściwym dla dozoru miejsca, gdzie osoba dokonująca wywozu ma swoją siedzibę lub gdzie towary zostały zapakowane bądź załadowane do transportu wywozowego. Wyjątki od tej zasady określane są zgodnie z procedurą Komitetu”.

Zgodnie z przyjętą – w ramach regulacji wspólnotowych – metodologią interpretacji przepisów wspólnotowego prawa celnego uszczegółowieniem postanowień WKC są przepisy ustanawiane zgodnie z procedurą Komitetu. To ostatnie stwierdzenie sprowadza się do zasadniczego wniosku, iż WKC stanowi normy ogólne, natomiast normy bardziej szczegółowe zawarte są głównie w rozporządzeniu Komisji (EWG) numer 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającym przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) numer 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. U. UE L.93.253.1 ze zmianami) – dalej zwanym „RWKC”.

Zgodnie z powyższym należy stwierdzić, iż – w zakresie podmiotu jednocześnie zobowiązanego i uprawnionego do dokonywania zgłoszeń celnych w procedurze wywozu – obowiązuje w szczególności art. 788 RWKC, zgodnie z którym:

„ust. 1 – W rozumieniu art. 161 ust. 5 Kodeksu za eksportera uważa się osobę, na rzecz której dokonywane jest zgłoszenie i która w chwili jego przyjęcia jest właścicielem towarów lub posiada podobne prawo do dysponowania danymi towarami.

ust. 2 – Jeżeli własność lub podobne prawo do dysponowania towarami posiada osoba mająca swoją siedzibę poza Wspólnotą na podstawie umowy, na podstawie której odbywa się wywóz, to za eksportera uważana jest strona umowy mająca swoją siedzibę we Wspólnocie”.

W ocenie autora niniejszego artykułu już sama literalna wykładnia art. 788 ust. 1 RWKC pozwala na akceptację tezy, iż w zakresie procedury wywozu zastosowanie znajdzie nie art. 64 WKC (norma o charakterze ogólnym), ale właśnie art. 788 RWKC, jako legis specialis.

Powyższe ma to znaczenie, iż zgłaszającym do procedury wywozu będzie zawsze podmiot:

• na rzecz którego dokonywane jest zgłoszenie celne, oraz
• który – w chwili przyjęcia zgłoszenia celnego przez właściwy do tego organ celny – jest właścicielem towaru lub posiada podobne prawo do dysponowania tym towarem.

Cecha, czy też stan faktyczny, jakim jest bycie właścicielem lub też quasi-właścicielem towaru zgłaszanego do procedury wywozu nie przesądza jeszcze, kto dokładnie będzie podmiotem zobowiązanym do dokonania zgłoszenia celnego. Analiza art. 788 ust. 2 RWKC wskazuje bowiem na konieczność uwzględnienia dodatkowego warunku, od spełnienia którego zależeć będzie przypisanie danemu podmiotowi statusu eksportera. Z przepisu tego należy bowiem wyinterpretować normę prawną, zgodnie z którą eksporterem będzie zawsze „strona umowy mająca swoją siedzibę we Wspólnocie”.

Kluczowym dla rozstrzygnięcia problemu, czy dany podmiot może być eksporterem w rozumieniu art. 788 RWKC, jest nadanie określonej treści normatywnej zbitce pojęciowej: „mający swoją siedzibę we Wspólnocie”, o której stanowi art. 788 ust. 2 RWKC. Jako że pojęcie to wywiera skutki w świetle przepisów RWKC, to powinno ono być tak rozumiane jak jest ono zdefiniowane w przepisach tego rozporządzenia. W tym miejscu pojawia się jednak problem z uwagi na fakt, iż RWKC nie zawiera definicji analizowanej zbitki pojęciowej. W przekonaniu autora niniejszego artykułu powinno się więc sięgnąć do art. 4 pkt 2 WKC i to z dwóch powodów.

Po pierwsze, stosowanie w tym przypadku WKC – mimo że jego art. 4 zdanie wstępne brzmi: „Użyte w niniejszym Kodeksie określenia oznaczają” – jest uzasadnione faktem, iż art. 788 RWKC (co udowodniono powyżej) stanowi przepis szczególny w stosunku do art. 161 ust. 5 w związku z art. 64 WKC. Oznacza to konieczność nadania pojęciu stosowanemu w RKWC takiego znaczenia, jakie zostało mu nadane w przepisach WKC, a więc w analizowanym przypadku w art. 4 pkt 2 tego rozporządzenia.

Po drugie, jak trafnie zauważył ETS w wyroku Komisja EWG przeciwko RFN (sygnatura akt numer C-61/94): „wówczas, gdy sformułowanie przepisu wspólnotowego prawa wtórnego może być interpretowane na więcej, niż jeden sposób, w miarę możliwości pierwszeństwa należy udzielić takiej interpretacji, która powoduje, że przepis jest zgodny z prawem pierwotnym (traktatowym) – TWE. Podobnie, rozporządzenie wykonawcze (tu – RWKC) musi być interpretowane w taki sposób, o ile to jest możliwe, aby było zgodne z rozporządzeniem podstawowym (tu – WKC). Analogiczne pierwszeństwo umów międzynarodowych zawartych przez Wspólnotę przed wtórnym prawodawstwem WE oznacza, że przepisy te muszą być, tak dalece jak to jest możliwe, interpretowane w sposób zgodny z tymi umowami. Rozporządzenie wykonawcze, nie powinno zatem, przynajmniej co do zasady, pozostawać w sprzeczności z rozporządzeniem podstawowym”.

Przyjmując powyższe wyjaśnienia, należy jednoznacznie stwierdzić, iż pojęcie „osoba mająca swoją siedzibę we Wspólnocie” w rozumieniu art. 788 ust. 2 RWKC to:

• jeżeli chodzi o osobę fizyczną, każda osoba, która na stałe w niej zamieszkuje (art. 4 pkt 2 tiret pierwsze WKC),
• jeżeli chodzi o osobę prawną lub stowarzyszenie osób, każda osoba, której siedziba statutowa, siedziba główna lub inna stała siedziba tam się znajduje (art. 4 pkt 2 tiret drugie WKC).

Reasumując, należy wyjaśnić, iż zgłaszającym do procedury wywozu (pomijając kwestie przedstawicielstwa) będzie podmiot, na rzecz którego dokonywane jest zgłoszenie celne, oraz który – w chwili przyjęcia zgłoszenia celnego przez właściwy organ celny – jest właścicielem towaru lub posiada podobne prawo do dysponowania tym towarem, oraz który ma swoją siedzibę we Wspólnocie.

Stan prawny obowiązujący na dzień 10.06.2011