Problemy z opieką nad babcią

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego zwanego dalej K.c. oraz przepisy Kodeksu karnego – K.k.

W pierwszej kolejności zasadne jest wskazanie, iż konieczne byłoby zapoznanie się z aktem notarialnym celem sprawdzenia, czy nie ustanowiono na rzecz babci (byłej właścicieli) np. służebności osobistej. Jeżeli takie prawo na rzecz babci ustanowiono, wówczas konieczne jest ustalenie jaka jest treść tegoż prawa. W sytuacji braku wskazania zastosowanie znajdzie art. 298 K.c., zgodnie z którym zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych.

Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania.

Zakładając jednak, że takiego prawa nie ustanowiono albo ma ono zakres jak w treści art. 298 K.c., zasadne jest wskazanie na treść art. 210 § 1 K.k.: „kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Jak słusznie zauważył SN w wyroku z dnia 4 czerwca 2001 r., sygn. akt V KKN 94/99: „»Porzucenie« […] oznacza działanie polegające na opuszczeniu dziecka lub osoby nieporadnej, połączone z zaprzestaniem troszczenia się o nią, bez zapewnienia jej opieki ze strony innych osób. Do istoty »porzucenia« należy więc pozostawienie osoby, nad którą miałaby być roztoczona opieka, własnemu losowi, przy czym chodzi tu nie tylko o zaniechanie opieki nad osobą małoletnią lub nieporadną, lecz także o uniemożliwienie takiej osobie udzielenia natychmiastowego wsparcia«. Kubicki podkreśla, iż porzucenie może polegać na »kombinacji działania z zaniechaniem, a więc zarówno na działaniu, jak i na samym zaniechaniu« (Kubicki, Przestępstwo…, s. 45)”.

Babcia partnerki syna w mojej ocenie winna być traktowana jako osoba nieporadna, a zatem brak opieki nad babcią skutkować może w skrajnej sytuacji odpowiedzialnością karną. Odpowiedzialność taka nie obarcza Pani przyszłej synowej, bowiem jej nie można przypisać umyślności. Pisze Pani, że przyszła synowa jest w ciąży, a zatem z obiektywnego punktu widzenia nie może opiekować się babcią, albowiem sama będzie takiej opieki potrzebowała. W chwili obecnej, moim zdaniem, partnerka syna winna skierować pismo do dzieci babci ze wskazanie, iż babcia wymaga opieki. List taki winien być wysłany listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Innej możliwości nie ma, bowiem żaden z przepisów nie wskazuje, czy dorosłe dzieci mają opiekować się rodzicami w chorobie i jakie z tego tytułu będą ponosić konsekwencje w razie niespełnienia obowiązku. Obowiązek ten ma bardziej charakter społeczny wynikający z zasad współżycia społecznego. Rodzice mają natomiast prawo dochodzić wsparcia materialnego do swoich dzieci.