Zniesławienie w gazecie - jakie kroki podjąć?

Przestępstwo zniesławienia zostało określone w art. 212 Kodeksu karnego (w skrócie K.k.). Polega ono na tym, że sprawca przypisuje innemu podmiotowi negatywnie oceniane właściwości lub postępowanie, co może doprowadzić do poniżenia ofiary w opinii publicznej bądź narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności.

Przedmiotem ochrony jest tu zatem dobre imię, pozytywne wyobrażenie o wartości danego człowieka u innych.

Wyróżnić możemy dwie postacie przestępstwa zniesławienia, a mianowicie postać zwykłą (art. 212 § 1 K.k.) i tzw. kwalifikowaną (art. 212 § 2 K.k.). Jeśli sprawca dopuszcza się zniesławienia za pomocą środków masowego komunikowania, to mamy do czynienia z postacią kwalifikowaną przestępstwa. Do środków masowego komunikowania należy zaliczyć prasę, radio i telewizję, a także np. internet.

Sprawcę można skutecznie pociągnąć do odpowiedzialności karnej, jeśli udowodnimy, że jego zachowanie wypełnia wszystkie znamiona przestępstwa określone w art. 212 K.k., a mianowicie:

• Sprawca naruszył dobro prawne chronione przez art. 212 K.k., czyli dobre imię pokrzywdzonego poprzez zarzucenie mu negatywnych właściwości, np. lenistwa, niekompetencji, uzależnienia od alkoholu czy innych środków odurzających, brak przyzwoitości.
• Sprawca pomówił pokrzywdzonego o jakieś negatywne cechy, niesłusznie zarzucił coś pokrzywdzonemu, oskarżył go o coś, posądził; zniesławienie może być dokonane w każdej formie, np. werbalnie, za pomocą pisma, wizerunkiem, karykaturą, gestem.
• Powyższe uczynił w obecności osoby trzeciej, tak że osoba trzecia te obelgi usłyszała (przy czym pomówienie nie musi mieć wcale charakteru publicznego, wystarczy że choć jeszcze jedna osoba poza pokrzywdzonym była świadkiem jego pomówienia – zwykła postać przestępstwa), bądź przy pomocy środków masowego komunikowania się (kwalifikowana postać przestępstwa).
• Powyższe mogło przynajmniej obiektywnie wywołać skutek w postaci poniżenia pokrzywdzonego, narażenia do na utratę zaufania potrzebnego do zajmowanego przez niego stanowiska. Dla przypisania odpowiedzialności sprawcy nie jest jednak konieczne, by te skutki rzeczywiście nastąpiły. Wystarczy, że zachowanie sprawcy stworzyło prawdopodobieństwo wystąpienia takich skutków w odczuciu społecznym.
• Sprawca działał umyślnie, tzn. chciał pomówić daną osobę.

Przestępstwo zniesławienia (w postaci zwykłej) zagrożone jest następującymi karami:

• Karą grzywny od 10 do 360 stawek dziennych. Dzienna stawka musi wynieść co najmniej 10 zł.
• Karą ograniczenia wolności od 1 miesiąca do 12 miesięcy – polegającą na wykonywaniu społecznie pracy pod nadzorem bądź potrąceniu wynagrodzenia.
• Karą pozbawienia wolności od miesiąca do 1 roku.

Natomiast za zniesławienie pokrzywdzonego przy użyciu środków masowej komunikacji (kwalifikowana postać przestępstwa) grozi kara surowsza, a mianowicie:

• Kara grzywny od 10 do 360 stawek dziennych. Dzienna stawka musi wynieść co najmniej 10 zł.
• Kara ograniczenia wolności od 1 miesiąca do 12 miesięcy – polegająca na wykonywaniu społecznie pracy pod nadzorem bądź potrąceniu wynagrodzenia.
• Kara pozbawienia wolności od miesiąca do lat 2.

W Pana sytuacji istnieje przypuszczenie, że dana osoba fizyczna dopuściła się przestępstwa zniesławienia w formie kwalifikowanej.

Przestępstwo zniesławienia ścigane jest z oskarżenia prywatnego, zatem od Pana woli jako pokrzywdzonego zależy ściganie sprawcy.

W celu wszczęcia postępowania karnego przeciwko sprawcom musi Pan:

1. wnieść do sądu prywatny akt oskarżenia (akt oskarżenia należy złożyć w tylu egzemplarzach, ilu jest oskarżonych, plus jeden egzemplarz dla sądu);
2. określić sąd, do którego kieruje Pan akt; sądem właściwym będzie sąd rejonowy, wydział karny, okręgu, w którym popełniono przestępstwo;
3. wskazać oskarżonych – ich tożsamość oraz adresy zamieszkania.

Prywatny akt oskarżenia należy skierować przeciwko osobie fizycznej, która Pana zniesławiła, a więc musiałby Pan ustalić, skąd autor artykułu czerpał do niego informacje.

Pismo należy zatytułować „prywatny akt oskarżenia o popełnienie przestępstwa z art. 212 Kodeksu karnego”.

Nadto w akcie należy:

• Określić zarzucany oskarżonym czyn, czyli popełnienie przestępstwa zniesławienia, tj. występku z art. 212 K.k..
• Wskazać dowody, na których opiera Pan swoje oskarżenie, np. powołać na okoliczność pomówienia świadków. Wskazując świadków, należy podać ich tożsamość oraz adres, na który zostanie przesłane wezwanie na rozprawę.
• Dokonać własnoręcznego podpisu.

Do prywatnego aktu oskarżenie trzeba także załączyć dowód wpłaty do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków. Opłata ta wynosi obecnie 300 zł. Sąd może (ale nie musi) zwolnić pokrzywdzonego z całości lub z części od wyłożenia kosztów sądowych, jeśli wykaże on, że ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów wyłożenie tej opłaty byłoby dla niego i jego rodziny zbyt uciążliwe. W tym celu do wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych trzeba załączyć wypełnione oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (wzór oświadczenia dostępny w sekretariacie sądu bądź na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem: www.ms.gov.pl).

Jeśli sąd nie zwolni z kosztów sądowych, wpłaconą opłatę odzyska Pan od oskarżonych tylko w razie:

• skazania oskarżonych,
• warunkowego umorzenia lub
• umorzenia postępowania ze względu na znikomą szkodliwość czynu (jest to kwestia podlegająca ocenie).

W powyższych sytuacjach sąd zasądzi bowiem od oskarżonych zwrot poniesionych przez Pana kosztów.

Natomiast w razie uniewinnienia oskarżonych lub umorzenia postępowania z innych przyczyn niż znikoma szkodliwość czynu – straci Pan owe 300 zł, nadto sąd obciąży Pana pozostałymi kosztami procesu.

Musi Pan mieć świadomość, że jeszcze przed rozprawą główną sąd ma obowiązek wyznaczenia postępowania pojednawczego, na którym wezwie Państwa do zawarcia ugody. Jeśli pokrzywdzony nie stawi się bez usprawiedliwionej przyczyny na posiedzenie pojednawcze, przyjmuje się, iż odstąpił on od oskarżenia i sąd umorzy postępowanie. Trzeba zatem pamiętać, że na posiedzenie to należy się stawić pod rygorem umorzenia wszczętego postępowania (ewentualnie zamiast pokrzywdzonego może stawić się jego obrońca).

W razie pojednania sąd postępowanie umorzy – w tym przypadku wszystkie strony zostaną obciążone kosztami procesu w zakresie poniesionym, chyba że w umowie postanowicie Państwo inaczej.

Jeśli nie dojdzie do pojednania, sąd wyznaczy termin rozprawy, na którą pokrzywdzony lub przynajmniej jego obrońca (oczywiście jeśli go w ogóle ustanowi) musi się stawić, chyba że nieobecność zostanie należycie usprawiedliwiona. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo powoduje również w tym przypadku umorzenie postępowania.

Ponadto niezależnie od wszczęcia postępowania karnego może Pan wystąpić przeciwko sprawcom na drogę postępowania cywilnego o zadośćuczynienie za krzywdę w związku z naruszeniem dóbr osobistych na podstawie art. 24 Kodeksu cywilnego, w myśl którego „ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny”.

Niestety proces o ochronę dóbr osobistych jest drogi, gdyż należy uiścić wpis sądowy w wysokości 600 zł, chyba że sąd zwolni Pana od kosztów sądowych.

Przed wdaniem się w proces sądowy należy wystosować do osób, które naruszyły Pana dobro, wezwanie do usunięcia naruszenia poprzez zamieszczenie przeprosin o wskazanej przez Pana treści (chodzi o to, by sąd nie posądził Pana o pieniactwo).