Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa

Rozumiem, że Pana ojcostwo zostało ustalone przez dobrowolne uznanie dziecka przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej kwestii ważne jest to, kiedy nastąpiło uznanie dziecka: czy przed dniem 13 czerwca 2009 r., czy po? Na podstawie treści pytania przypuszczam, iż po tej dacie.

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, obowiązującym po 13 czerwca 2009 r., mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi. Obecnie więc podkreśla się, że w przypadku oświadczenia o uznaniu ojcostwa można mówić jedynie o jego bezskuteczności, a nie nieważności. Potwierdza to art. 78 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Tym samym obecna regulacja istotnie różni się od wcześniejszej, przewidującej unieważnienie uznania dokonanego pod wpływem wady oświadczenia woli. Niemniej dawne przepisy o unieważnieniu uznania dziecka będą nadal znajdowały zastosowanie do uznania dziecka, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie nowelizacji, tj. przed 13 czerwca 2009 r. Mianowicie, mężczyzna, który uznał dziecko przed dniem 13 czerwca 2009 r., może w ciągu roku od daty uznania żądać jego unieważnienia z powodu wady swego oświadczenia woli. W tym miejscu należy więc zauważyć, że nawet gdyby w stosunku do Pana znalazły zastosowanie dawne zasady, to niestety Pana ewentualne powództwo i tak zostałoby odrzucone ze względu na upływ jednorocznego terminu.

W treści pytania wspomniał Pan o zaświadczeniu od psychiatry. Otóż, mężczyzna cierpiący na zaburzenia psychiczne chroniony jest w następujący sposób. Mężczyzna, który w ciągu terminu do wytoczenia powództwa zapadł na chorobę psychiczną bądź inne zaburzenia psychiczne stanowiące podstawę do ubezwłasnowolnienia całkowitego, podlega takiej samej ochronie, jaką ustanawiają przepisy o zaprzeczeniu ojcostwa, czyli chodzi tu o art. 64 i 65 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. I tak, jeśli mężczyzna został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął. Jeżeli przedstawiciel ustawowy mężczyzny całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mężczyzna może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Jeżeli mężczyzna, który uznał dziecko, zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby lub zaburzeń, a gdy powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później – w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Zatem chodzi tu o takie zaburzenia psychiczne, które wymagają ubezwłasnowolnienia.

Warto pamiętać, że powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania/ unieważnienia uznania może wytoczyć w każdym czasie prokurator. Prokuratorzy jednak z reguły odmawiają wytoczenia tego rodzaju powództw z uwagi na dobro dziecka.

Również samo dziecko może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania po uzyskaniu pełnoletniości, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia.

Ponadto w treści pytania wspomniał Pan, iż od samego początku wiedział Pan, że nie jest biologicznym ojcem dziecka. Tym samym – moim zdaniem – najlepiej byłoby po prostu wytoczyć powództwo o ustalenie nieistnienia uznania na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, gdyż tak naprawdę w ogóle uznanie nie powinno nastąpić, skoro obydwoje wiedzieliście, że nie jest Pan biologicznym ojcem dziecka. W chwili złożenia przez Pana oświadczenia przed kierownikiem stanu cywilnego nie zostały więc spełnione przesłanki konieczne do aktu uznania ojcostwa, o których mowa w art. 73 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Mianowicie, nie została spełniona przesłanka pochodzenia dziecka od mężczyzny chcącego dokonać uznania. Pana uznanie zatem w ogóle było niedopuszczalne i gdyby kierownik urzędu stanu cywilnego o tym wiedział, to powinien odmówić przyjęcia od Pana oświadczenia. Za możliwością wytoczenia powództwa o ustalenie nieistnienia uznania, w przypadku gdy oświadczenie zostało złożone mimo jego niedopuszczalności, opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 października 1969 r. (sygn. akt II CR 370/69). Sąd Najwyższy w ww. wyroku stwierdził, iż w każdym wypadku, gdy uznający oświadcza, że nie jest ojcem uznawanego przez niego dziecka, kierownik urzędu stanu cywilnego lub sąd opiekuńczy nie mogą przyjąć uznania dziecka, gdyby jednak przyjęli, dopuszczalne byłoby powództwo o ustalenie nieistnienia uznania. Niemniej równocześnie informuję, iż nie można wykluczyć oddalenia wspomnianego powództwa ze względu na zasady współżycia społecznego i nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 Kodeksu cywilnego).