Postępowanie spadkowe - droga sądowa lub przed notariuszem

Uregulowanie spraw spadkowych

Aby przeprowadzić sprawę spadkową po ojcu, ma Pan dwie możliwości, albo złożyć wniosek do sądu (drogą tradycyjną, nie da się tego zrobić elektronicznie), albo przeprowadzić postępowanie u notariusza.

Droga sądowa

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku składany do sądu powinien zawierać:

1. imię i nazwisko, datę i miejsce śmierci spadkodawcy oraz wskazanie ostatniego miejsca jego stałego zamieszkania;
2. imię, nazwisko i adres wnioskodawcy;
3. wskazanie pozostałych poza wnioskodawcą uczestników postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (osób, które mogą być spadkobiercami) – imiona, nazwiska i adresy;
4. żądanie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym;
5. informacje o ewentualnych testamentach pozostawionych przez zmarłego;
6. informację o tym, czy poszczególni uczestnicy postępowania złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku;
7. wskazanie interesu, jaki wnioskodawca ma we wszczęciu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku;
8. uzasadnienie zawierające w szczególności opis pokrewieństwa pomiędzy spadkodawcą i uczestnikami postępowania.

Do wniosku powinny zostać dołączone następujące dokumenty:

• odpis aktu zgonu spadkodawcy;
• odpisy aktów stanu cywilnego, na podstawie których można ustalić pokrewieństwo uczestników postępowania ze zmarłym (odpisy skrócone aktu urodzenia lub odpisy skrócone aktu małżeństwa);
• testament lub testamenty, jeżeli zmarły takowe zostawił, a wnioskodawca jest w ich posiadaniu; ewentualnie należy wskazać miejsce przechowywania testamentu lub osobę, która jest w posiadaniu testamentu, jeżeli wnioskodawca posiada taką wiedzę (osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza);
• odpisy wniosku dla każdego z uczestników postępowania.

Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 1026 Kodeksu cywilnego (K.c.) stwierdzenie nabycia spadku nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku (od dnia śmierci spadkodawcy), chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

Zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – właściwym do rozpatrzenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jest sąd rejonowy, w okręgu którego spadkodawca miał ostatnie miejsce zamieszkania. Jeżeli miejsca zamieszkania nie da się ustalić, wniosek należy złożyć w sądzie rejonowym, w okręgu którego znajduje się majątek spadkowy lub jego części. Jeżeli i ten fakt nie jest możliwy do ustalenia, wniosek należy skierować do Sądu Rejonowego dla Miasta Stołecznego Warszawy.

Wniosek podlega opłacie 50 zł. W postępowaniu wszczętym takim wnioskiem sąd bada, kto jest spadkobiercą zmarłego i stwierdza, kto i w jakiej ułamkowej części odziedziczył spadek po zmarłym.

Postępowanie spadkowe przed notariuszem

Aby notariusz sporządził akt poświadczenia dziedziczenia testamentowego, konieczne jest stawienie się przed notariuszem wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.

Również notariuszowi należy przedstawić akty stanu cywilnego – akt zgonu spadkodawcy oraz akty urodzenia bądź małżeństwa.

W pierwszej kolejności notariusz spisze protokół dziedziczenia. Notariusz ma obowiązek pouczyć stawiających się o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Spadkobierca powinien złożyć u notariusza takie same dokumenty, które są niezbędne, aby sąd wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Będą to: odpis aktu zgonu spadkodawcy oraz odpis aktu urodzenia spadkobierców (w przypadku mężatek odpis aktu małżeństwa).

W protokole dziedziczenia notariusz zamieści w szczególności:

1. zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu;
2. oświadczenie o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;
3. oświadczenie o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;
4. oświadczenie, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;
5. oświadczenie, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;
6. oświadczenie, czy spadkodawca w chwili śmierci był cudzoziemcem lub nie posiadał żadnego obywatelstwa, nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej albo w skład spadku wchodzą prawa rzeczowe lub posiadanie nieruchomości położonej za granicą;
7. oświadczenie, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności dziedziczenia oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim;
8. wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Na podstawie protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Sporządzenie tego aktu jest możliwe jedynie, jeżeli nie ma wątpliwości co do osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku.

Akt poświadczenia dziedziczenia powinien być podpisany przez wszystkich biorących udział w spisywaniu protokołu dziedziczenia i powinien zawierać m.in. dzień, miesiąc i rok oraz miejsce sporządzenia aktu, dane dotyczące notariusza i siedziby kancelarii notarialnej, dane dotyczące spadkodawcy, datę i miejsce zgonu spadkodawcy i jego ostatnie miejsce zamieszkania, wskazanie spadkobierców, którym przypadł spadek, tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku.

Po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz zarejestruje go w elektronicznym rejestrze prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną. Spadkobierca otrzyma od notariusza wypisy z oryginalnego aktu poświadczenia dziedziczenia, które są podstawą do wykazywania prawa do spadku.

Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Maksymalna opłata notarialna za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego wynosi 50 zł. Za sporządzenie protokołu dziedziczenia maksymalna stawka to 100 zł, a za sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu maksymalna stawka wynosi 50 zł. Do opłaty notarialnej należy doliczyć 22% VAT.

Wybór drogi postępowania spadkowego (przed sądem lub u notariusza) zależy od Pana, jednakże przed notariuszem muszą stawić się osobiście wszyscy spadkobiercy, inaczej notariusz aktu poświadczenia dziedziczenia nie spisze.

Po uregulowaniu spraw spadkowych po ojcu, będzie mógł Pan wraz z pozostałymi spadkobiercami sprzedać mieszkanie. Będą oni mogli również przekazać Panu swoje udziały w spadku w darowiźnie, tak aby tylko Pan stał się właścicielem tego spadku i mógł nim samodzielnie rozporządzać.