Podział zysku w spółce jawnej a PCC

Jak wynika z lakonicznego opisu:

• spółka jawna podejmowała uchwały o podziale wypracowanego zysku,
• w uchwałach używano sformułowań charakterystycznych i właściwych dla spółek kapitałowych, a nie spółek osobowych.

Spółka jawna jest spółką osobową w odróżnieniu od spółki z o.o., która jest spółką kapitałową. Spółka jawna nie jest podatnikiem podatku dochodowego (od osób fizycznych lub prawnych), a są nimi jej wspólnicy. Spółka jawna wypracowuje zysk dla swoich wspólników. Spółka z o.o. jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, a jej wspólnicy są podatnikami w zakresie podatku dochodowego( od osób fizycznych lub prawnych) w razie przeznaczenia zysku do podziału między nich( dywidenda).

Spółka jawna wypracowuje zysk dla swoich wspólników, a nie dla siebie; spółka ta nie jest właścicielem zysku – a są nim od początku tylko jej wspólnicy (z wyroku) – w spółce jawnej wszystkie kapitały, bez względu na ich nazwę, stanowią kapitał wspólników (właścicieli). Spółka z o.o. wypracowuje zysk i w pierwszej kolejności ta spółka płaci z tego tytułu podatek dochodowy. O losie zysku decyduje zgromadzenie wspólników (organ spółki).

W spółce jawnej zasadniczo zbędna jest uchwała o podziale zysku. Stosownie bowiem do Kodeksu spółek handlowych „każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu”. Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach.

Spółka jawna nie jest uprawniona do decydowania o losach zysku, a tylko wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego. Taki podział i wypłata dokonuje się na mocy decyzji wspólników, a nie spółki. Mocą decyzji wspólników zyska w jakiejś części może nie być przekazany wspólnikom, ale może być przeznaczony na rozwój spółki.

Według ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zmiany umowy spółki podlegają PCC, jeżeli zmiana taka powodują podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W przypadku umowy spółki za zmianę umowy uważa się:

• przy spółce osobowej – wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki albo podwyższenie kapitału zakładowego, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania;
• przy spółce kapitałowej – podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty.

Przy spółce jawnej (jako spółce osobowej) chodzi więc tylko o to, by nastąpiło wniesienie lub podwyższenie wkładu wspólników, w wyniku czego dochodzi do zwiększenia majątku spółki jawnej. Taki sam efekt powoduje oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania; pożyczka od wspólnika oraz dopłaty.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość wszystkich wkładów zwiększających majątek spółki osobowej, niezależnie od tego, czy zostały one formalnie wniesione na do majątku spółki, czy też na fundusze stanowiące majątek spółki, w tym również na kapitał zapasowy. Podstawę opodatkowania w przypadku spółek osobowych stanowi wartość wszystkich wkładów wnoszonych do tego rodzaju spółek, a więc takie tych wnoszonych, zgodnie z odrębnymi przepisami na kapitał zapasowy, w przypadku spółek kapitałowych wyłącznie podwyższenie kapitału zakładowego - i określając podstawę opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych w przypadku zmiany umowy spółki jawnej należy wziąć pod uwagę wartość wkładów powiększających majątek spółki osobowej, tj. przyrost wartości wszystkich istniejących w spółce kapitałów.

Uchwały mówiły o tym, że „pozostaje w spółce” lub „zysk pozostawia w spółce jako kapitał zapasowy”. Niewątpliwie więc doszło do tego, że zysk należny wspólnikom został przez nich w części przekazany spółce. Wspólnicy nie musieli tego robić.  Oznacza to, że zwiększył się majątek spółki w wyniku przekazania części zysku, jaki należał się wspólnikom do majątku spółki, a tym samym zwiększył się ich wkład do spółki – co niestety podlega opodatkowaniu PCC. Jak widać, każde działanie zwiększające majątek spółki jawnej kosztem majątku wspólników (odpłatne lub nieodpłatne) traktowane może być jako zmiana umowy spółki jawnej.

Idąc dalej – w trakcie roku podatkowego wspólnicy ustalają, jaki przypada im zysk i stosownie do jego wielkości uiszczają zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Jak wskazuje ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych:

„Art. 8. 1. Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe”.

Pan wskazuje na treść uchwały: „zysk po pomniejszeniu o zaliczki pobrane w trakcie roku przez wspólników pozostaje w spółce”. Wspólnikom należy się cały wypracowany zysk. Ten zysk powinien być w całości opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Jak mniemam, nie doszło do sytuacji w jakiej:

• jest zysk opodatkowany podatkiem dochodowym (zaliczki pobrane w trakcie roku podatkowego) oraz
• jest zysk nieopodatkowany podatkiem dochodowym (pobrane zaliczki okazały się za małe i podatek powinien być uiszczony od wyższego zysku, niż to wynika z pobranych zaliczek).

Taka sytuacja oznaczałabym, że część zysku nie została opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych.