Podział majątku na dzieci a należny zachowek

Zachowek dla spadkobierców

Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy, albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”. Stosownie do art. 991 § 2 „jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci otrzymanej od spadkodawcy darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia”. Dla uzyskania konkretnej sumy zachowku należy pomnożyć udział spadkowy stanowiący podstawę obliczenia zachowku przez wartość tzw. substratu zachowku, który stanowi czysta wartość spadku, powiększona ewentualnie o wartość podlegających zaliczeniu darowizn. Czystą wartość spadku ustala się, odejmując od aktywów spadkowych wartość długów spadkowych, z tym że przy tej operacji – zgodnie z art. 994 § 1 – nie uwzględnia się jednak zapisów i poleceń, mimo że stanowią one długi spadkowe (tak: E. Skowrońska-Bocian, w: Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2005, s. 165–166).

Ustalenie substratu zachowku

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku (art. 993–995). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartości spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 roku, sygn. akt III CZP 75/84), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń. Dla ustalenia substratu zachowku do czystej wartości spadku dolicza się wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to, czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób, za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych i dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalenia zachowku.

Podział majątku

Jeśli nie chce Pan, aby powstało roszczenie o zachowek, każdy ze spadkobierców powinien otrzymać albo w spadku, albo w darowiźnie minimalnie połowę jego udziału w spadku – chodzi o równowartość.

W innym wypadku obdarowany będzie zobowiązany do zapłaty – wyrównania zachowku. Jednak do zachowku nie wliczają się przesunięcia tytułem dożywocia. Dożywocie nie wlicza się do zachowku. Jeśli jest Pan wyłącznym właścicielem nieruchomości – to obecność ani zgoda Pana żony nie są potrzebne.