Podatek przy odkupieniu jednostek funduszu inwestycyjnego nabytych w spadku

Kwestia opodatkowania odkupu jednostek uczestnictwa budzi kontrowersje od wielu miesięcy.

Zdaniem organów podatkowych podatek pobierany przez fundusze inwestycyjne (jako płatników) powinien być pobierany od całości wartości odkupowanych jednostek uczestnictwa. Organy podatkowe twierdzą, iż w wypadku nabycia jednostek uczestnictwa w drodze spadku podatnik nie ponosi wydatków na nabycie, które zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są kosztami uzyskania przychodu przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji), wkładów oraz innych papierów wartościowych. Zdaniem organów podatkowych w przypadku śmierci osoby, która uprawniona była do odkupu jednostek uczestnictwa od funduszu, osobą uprawnioną do złożenia zlecenia jest spadkobierca. Spadkobiercy, którzy otrzymali jednostki uczestnictwa tytułem spadku, nie ponoszą jednak wydatków na nabycie tych jednostek. Innymi słowy, nie dochodzi do uszczuplenia ich majątku o kwotę stanowiącą równowartość jednostek uczestnictwa w funduszu. Nie powinni zatem ustalać kosztów uzyskania przychodów. Co za tym idzie, wartość odkupu będąca przychodem z tytułu udziału w funduszu kapitałowym jest równocześnie dochodem do opodatkowania (tak choćby w interpretacji ILPB2/415-499/09-3/JK).

Z tak przedstawioną argumentacją większości organów podatkowych, a co za tym idzie funduszy inwestycyjnych (które zapewne nie chcą wchodzić w konflikt z urzędem skarbowym, zwłaszcza biorąc pod uwagę liczbę osób, od których odkupują jednostki), trudno jednak się zgodzić. Organy podatkowe nie biorą pod uwagę uregulowań art. 97 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997 r. (j.t. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.).

Zgodnie z przywołanym artykułem spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Dodatkowo – zgodnie z art. 922 Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. 64 Nr 16, poz. 93 ze zm.) – prawa i obowiązki zmarłego (spadkodawcy) przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób (na spadkobierców). Tym samym należy zauważyć, że zarówno przepisy Ordynacji podatkowej, jak i Kodeksu cywilnego statuują, że na spadkobiercę przechodzą zarówno obowiązki spadkodawcy, jak i prawa, które mu przysługiwały. Dlatego też spadkobierca, dziedzicząc jednostki uczestnictwa funduszu, przejmuje na siebie wszelkie prawa i obowiązki z nimi związane, które przysługiwały spadkodawcy – uczestnikowi funduszu. Spadkodawcy przysługiwało zaś – zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 ww. ustawy o PIT – prawo do podatkowego rozliczenia kosztów uzyskania przychodów w momencie odpłatnego zbycia jednostek uczestnictwa. Prawo to nie zostało przez spadkodawcę zrealizowane, a co za tym idzie – zgodnie z przepisami powyżej przywołanymi przeszło ono na spadkobiercę.

Przyjęcie odmiennego stanowiska (tzn. że na spadkobiercę nie przechodzą prawa związane z jednostkami uczestnictwa, czyli prawo do rozliczenia kosztów uzyskania przychodów zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 38 ww. ustawy) prowadziłoby do uznania, że spadkobierca nie odpowiada również za zobowiązania spadkodawcy, co stoi w sprzeczności z postanowieniami Ordynacji podatkowej i Kodeksu cywilnego.

Z tych względów istnieją wyraźne podstawy do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty. Słuszność stanowiska, które przytoczyłem, potwierdzają również niektóre interpretacje organów podatkowych.

Generalnie istnieją dwie metody, aby odzyskać nadpłacony podatek:

1. złoży Pan wniosek o stwierdzenie nadpłaty – niestety może on zostać nieuwzględniony przez organ podatkowy, wówczas będzie trzeba się odwoływać, a następnie złożyć skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego (gdzie sprawa powinna być już wygrana) lub
2. wystąpi Pan z wnioskiem o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej i w przypadku uzyskania pozytywnej opinii organ podatkowy będzie zobowiązany do zwrotu podatku nadpłaconego (w przypadku zaś uzyskania negatywnej odpowiedzi ze strony organu wydającego interpretację – procedura odwoławcza jak wyżej).

Moim zdaniem lepszym rozwiązaniem byłby drugi tok postępowania.