Hazard w internecie

Istotnie, jeśli chodzi o hazard w internecie zaszła pewna zmiana*, nie tyle w stanie prawnym, co w orzecznictwie – mianowicie zapadł ważny wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 08.07.2010 r. w sprawach karnych C-447/08 i C-448/08 z wniosków złożonych przez sąd szwedzki (Svea hovratt) przeciwko Otto Sojbergowi i Andersowi Gerdinowi.

Szwedzki sąd skierował do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) tzw. pytanie prejudycjalne dotyczące interpretacji i zgodności z prawem wspólnotowym przepisów szwedzkich ustawy o loteriach (loteerilagen, SFS 1994 Nr 1000), która to obejmuje wszelkiego typu gry losowe dostępne odbiorcom w Szwecji. Cele szwedzkiej polityki w zakresie gier losowych zostały ujęte w dokumentacji z prac nad tą ustawą i mniej więcej wyglądają podobnie jak nasze, tj. mają służyć przeciwdziałaniu działalności przestępczej, przeciwdziałaniu negatywnym skutkom społecznym i gospodarczym, ochronie interesów konsumentów oraz skierowaniu zysków z loterii na cele leżące w interesie ogólnym lub na cele pożytku publicznego.

Stan prawny

Zgodnie z § 9 lotterilag – co do zasady w celu organizowania gier losowych w Szwecji wymagane jest zezwolenie. Zezwolenie to może być wydane szwedzkiej osobie prawnej nienastawionej na zysk (§ 15), której głównym celem statutowym jest realizacja pożytku publicznego w kraju i która prowadzi przede wszystkim działalność do niego zmierzającą. Zgodnie z § 45 rząd szwedzki może wydać również specjalne zezwolenie w celu organizacji gier losowych w innych przypadkach niż te wymienione w ustawie.

Zgodnie z § 14 rozdziału 16 Kodeksu karnego (Brottsbalken) organizowanie bez odpowiedniego zezwolenia w Szwecji gier losowych stanowi przestępstwo urządzenia nielegalnych gier losowych zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 2 (a jeśli naruszenie jest poważane – od 6 miesięcy do lat 4).

Ponadto, zgodnie z § 54 lotterilag, kto umyślnie lub przez poważną lekkomyślność organizuje nielegalne gry losowe lub niezgodnie z prawem posiada pewne rodzaje automatów do gry, podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności do 6 miesięcy.

Lotterilag obowiązuje wyłącznie w Szwecji (co jest oczywiście zgodne z zasadą terytorialności, tak jak nasza ustawa antyhazardowa obowiązuje wyłącznie w Polsce), zatem zakaz organizowania gier pieniężnych bez zezwolenia nie ma zastosowania do gier urządzanych za granicą. Zakaz nie obejmuje również gier oferowanych przez internet konsumentom szwedzkim z innego państwa członkowskiego, a ustawa nie zakazuje tym konsumentom uczestniczenia w grach losowych organizowanych za granicą. Z drugiej strony zezwolenie udzielone zgodnie z ustawą przyznaje jego posiadaczowi prawo do oferowania gier wyłącznie ograniczone do terytorium Szwecji.

Natomiast § 38 pkt 1 lotterilag zakazuje promocji, bez specjalnego zezwolenia, w ramach działalności zawodowej lub w inny sposób z nastawieniem na zysk, udziału w grach losowych, na które nie wydano zezwolenia, organizowanych w Szwecji lub za granicą. Złamanie tego zakazu zagrożone jest sankcją karną – § 54 ak. 2 – kto nielegalnie, w ramach działalności zawodowej lub w inny sposób z nastawieniem na zysk, promuje udział w grach losowych, organizowanych za granicę, podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności do 6 miesięcy, jeżeli promocja ta dotyczy w szczególności udziału konsumentów ze Szwecji.

Stan faktyczny

Oskarżony – Otto Sjoberg był redaktorem i wydawcą gazety „Expressen” i z racji tego był odpowiedzialny za fakt, iż w okresie od listopada 2003 do sierpnia 2004 r. gazeta ta opublikowała reklamy gier losowych prowadzonych za granicą przez spółki Expekt, Unibet, Ladbrokes i Centerbet (podobną działalność prowadził drugi z oskarżonych – Gerdin). Są to podmioty prywatne, nastawione na zysk, posiadające siedzibę w innych państwach członkowskich niż w Szwecji, które oferują gry losowe przez internet w szczególności osobom mającym miejsce zamieszkania w Szwecji (m.in. zakłady sportowe i poker). W tym stanie rzeczy Aklagaren (prokuratur) oskarżyła Sjoberga i Gerdina o przestępstwo z § 54 ak. 2 lotterilag – mianowicie o to, że niezgodnie z prawem z nastawieniem na zysk dopuścili się promocji udziału osób mających miejsce zamieszkania w Szwecji w grach losowych organizowanych za granicą. Wyrokami z 21 czerwca i 6 września 2005 r. oskarżani zostali przez Sąd Rejonowy w Sztokholmie (Stockholms tingsratt) uznani winnymi i skazani na grzywnę w wysokości 50 tys. koron. Sąd Apelacyjny (Svea hovratt), mając wątpliwość co do interpretacji § 38 pkt 1 i § 54 ak. 2 lotterilag zadał ETS m.in. następujące pytania:

1. Czyli, krótko mówiąc, jest to dokładnie taki przypadek jak u Pana – firma np. organizująca zakłady bukmacherskie z siedzibą na Malcie, gdzie prowadzi działalność legalnie, reklamuje się w Polsce, gdzie taka działalność jest nielegalna. W przypadku odpowiedzi twierdzącej na to pytanie, sąd zapytał, czy regulacje państwa członkowskiego (w tym wypadku Szwecji), polegające na nałożeniu sankcji karnych za promocję udziału w loteriach organizowanych za granicą. Czy podmiot prowadzący gry losowe, który otrzymał zezwolenie na prowadzenie określonej działalności z zakresu gier losowych w jednym państwie i podlega nadzorowi odpowiednich władz tego państwa, ma prawo do prowadzenia marketingu swoich produktów z zakresu gier losowych w innym państwie członkowskich, na przykład za pomocą reklam w gazetach, nie występując przedtem o zezwolenie do odpowiednich władz tego państwa stanowią przeszkodę w swobodzie przedsiębiorczości i swobodzie świadczenia usług, które w żadnym razie nie mogą być dopuszczalne na podstawie nadrzędnych względów interesu ogólnego.
2. Czy art. 49 WE (Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską) – swoboda przedsiębiorczości – należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie stosowaniu regulacji państwa członkowskiego takiej jak analizowana w sprawie, – czyli krótko mówiąc, czy zakaz reklamy gier losowych (w tym hazardu w internecie) legalnych w jednym kraju (np. w Anglii), w innym kraju (w Polsce) nie narusza swobodnego przepływu usług i swobody przedsiębiorczości (w skrócie pytania Nr 1-4), która zakazuje reklamy gier losowych prowadzonych w innych państwach członkowskich z nastawieniem na zysk przez podmioty prywatne.

Stanowisko ETS

ETS stwierdził, że istotnie § 38 pkt 1 lotterilag, zakazujący promocji w Szwecji gier losowych prowadzonych zgodnie z prawem w innych państwach członkowskich oraz gier prowadzonych bez zezwolenia w Szwecji, skutkuje ograniczeniem uczestnictwa w tych grach konsumentów szwedzkich. A zatem ogranicza swobodę świadczenia usług, z której korzystają (o czym się często zapomina) nie tylko usługodawca, ale także usługobiorca (tutaj konsument – por. wyrok ETS z 08.09.2009 r. w sprawie C – 42/07 Liga Portuguesa de Futebol Profissional i Bwin Innternational). Przepis ogranicza zatem zarówno swobodę świadczenia usług ze strony:

1. Usługobiorców – konsument szwedzki nie może bowiem swobodnie korzystać z usług oferowanych legalnie w innym państwie członkowskim.
2. Usługodawców – podmiot świadczący legalnie usługi w zakresie gier losowych w jednym państwie nie może ich świadczyć swobodnie w Szwecji.

Przepisy Traktatu przewidują możliwość ograniczenia swobody przedsiębiorczości ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne lub zdrowie publiczne (art. 46 ust. 1 w zw. z art. 55 TWE), ponadto orzecznictwo wskazuje na takie względy jak ochrona konsumentów, przeciwdziałanie oszustwom i nakłanianie obywateli do nadmiernych wydatków związanych z grą, ogólne względy zapobiegania zakłóceniom porządku publicznego (wyrok w sprawach C-338/04, C-359/04, C-360/04 i Placanica i in., Zb. Orz., s I-1891, pkt 46, a także wyrok w sprawie Liga Portuguesa).

W związku z tym państwa członkowskie korzystają ze swobody w ustalaniu celów ich polityki w dziedzinie gier losowych i w razie potrzeby szczegółowego określenia poziomu ochrony, do którego dążą. Niemniej nakładane przez nie ograniczenia muszą spełniać przesłanki wynikające z orzecznictwa ETS w zakresie ich proporcjonalności. Cel zmierzający do ustanowienia ścisłego ograniczenia zarobkowego charakteru urządzania gier losowych został uznany przez orzecznictwo, jako że ETS uznał za zgodne z prawem UE przepisy krajowe, zmierzające do uniknięcia sytuacji, aby loterie były urządzane wyłącznie według reguł handlowych i zarządzane przez prywatnych organizatorów mogących samodzielnie rozporządzać zyskami pochodzącymi z tej działalności (wyrok z 24.03.1994 r. w sprawie C – 275/92 Schindler, Rec. S. I – 1039, pkt 57-59). Każdemu z państw członkowskich wolno ograniczyć urządzanie gier losowych, powierzając je podmiotom publicznym lub instytucjom charytatywnym. Tak więc ETS uznał szwedzkie przepisy ograniczające swobodę świadczenia usług w zakresie gier losowych za zgodne z Traktatem.

„Wykładni art. 49 WE należy dokonywać w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego, takim jak będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, zakazującym reklamy skierowanej do osób mających miejsce zamieszkania w tym państwie dotyczącej gier losowych prowadzonych w innych państwach członkowskich z nastawieniem na zysk przez podmioty prywatne”.

Co do zasady więc zakaz reklamy gier organizowanym legalnie w Państwie A, w Państwie B (gdzie taki rodzaj gier jest nielegalny) jest zgodny z prawem wspólnotowym i to jest najważniejsza teza tego orzeczenia. I raczej krok wstecz w dziedzinie polskiego rozwoju hazardu w internecie i nie tylko.

To, co ETS uznał w orzeczeniu za niezgodne z prawem wspólnotowym, dotyczyło natomiast charakteru sankcji. Otóż ustawodawca szwedzki zróżnicował sankcje:

• za promocję szwedzkich gier losowych organizowanych bez zezwolenia w Szwecji – ustanowił jedynie karę administracyjną;
• za promocję gier zagranicznych organizowanych zgodnie z prawem, a na które nie było zezwolenia w Szwecji – ustanowił sankcję z Kodeksu karnego.

A więc promocja gier prowadzonych w innym państwie członkowskim podlegała surowszym sankcjom karnym niż promocja takich gier prowadzonych bez zezwolenia na terytorium krajowym (w Szwecji).

ETS uznał, iż taki przepis ma charakter dyskryminujący – „w przypadku, gdy osoby prowadzące promocję gier losowych organizowanych w Szwecji bez zezwolenia podlegają łagodniejszym karom, niż kary, którym podlegają osoby reklamujące takie gry organizowane w innych państwach członkowskich, należy wówczas stwierdzić, iż rozpatrywany system powoduje dyskryminację i że przepisy § 54 ak. 1 i 2 lotterilag są sprzeczne z art. 49 WE”. Promocja gier prowadzonych w innym państwie członkowskim nie może podlegać poważniejszym sankcjom karnym niż promocja takich gier urządzanych bez zezwolenia na terytorium krajowym.

Przy czym ta druga teza ma mniejsze znaczenie, ponieważ ustawodawstwo polskie nie różnicuje sankcji w zależności od tego, czy reklamuje się gry zagraniczne, czy gry polskie.

Nie mogę niestety odpowiedzieć Panu na pytanie, dlaczego Pokerstars.pl reklamuje się w Polsce, a kanał Pokerheaven.com jest nadawany w telewizji publicznej. Przedstawiam stan prawny, jaki jest, i orzecznictwo, nadmienię tylko że praktyka łamania i nieprzestrzegania prawa jest tak stara jak prawo. Na dzień dzisiejszy, w świetle orzecznictwa ETS reklamowanie zagranicznych serwisów hazardowych w Polsce (czyli także hazard w internecie) wiąże się z dużym ryzykiem. Poza tym orzeczenie jest nowe (z lipca 2010 r.) i jeszcze nie każdy zna jego treść.

--------------------

* Odpowiedź została udzielona w oparciu o stan prawny z dnia 20.08.2010 r.