Opłata planistyczna a darowizna

Jak widzę, wie Pan, że jedną z koniecznych przesłanek ustalenia opłaty, o której mowa w art. 36 ust. 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jest zbycie nieruchomości i wzrost wartości, który nastąpił w związku z uchwaleniem (zmianą) planu zagospodarowania.

Zasadniczo, pojęcia „zbycia” należy rozumieć jako dokonanie jakiejkolwiek czynności prawnej (w tym zawarcie umowy), na podstawie której następuje przeniesienie własności nieruchomości lub przeniesienie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej albo oddanie jej w użytkowanie wieczyste.

I tu dochodzimy do rzeczonego wyroku. Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale pięciu sędziów NSA z dnia 30 października 2000 r. (sygn. OPK 16/2000, publ. ONSA 2001, nr 2, poz. 64), udzielając odpowiedzi na pytanie: „Czy w myśl art. 36 ust. 3 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym uzasadnione jest naliczenie opłaty z tytułu wzrostu wartości działki w związku ze zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w sytuacji zbycia umową darowizny 1/4 części całej nieruchomości na rzecz osób bliskich”, podjął następującą uchwałę:

„Jednorazowej opłaty, o której mowa w art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, gdy wartość nieruchomości wzrosła w związku ze zmianą planu miejscowego, nie pobiera się w wypadku darowizny udziału we współwłasności nieruchomości na rzecz osób bliskich”.

Bardzo pouczające jest tutaj uzasadnienie przedmiotowej uchwały, w której sąd stwierdził, że analizując instytucję jednorazowej opłaty, nie można zapominać, że jeżeli z powodu uchwalenia planu miejscowego lub jego zmiany wzrosła wartość nieruchomości, to tylko odpłatne zbycie nieruchomości powoduje powiększenie majątku zbywcy, uzyskanie dodatkowych korzyści. Natomiast w razie przeniesienia własności nieruchomości objętej planem, dokonanego na podstawie umowy o charakterze nieodpłatnym, do rzeczonego skutku nie dochodzi.

Co prawda, również w takim wypadku właściciel lub użytkownik wieczysty wyzbywa się części swojego prawa, ale przez czynność nieodpłatną, nieekwiwalentną. Skoro wyzbyciu się majątku w tej formie nie towarzyszy jednoczesne uzyskanie korzyści, to brak argumentów mogących przemawiać za tym, by wolą ustawodawcy było obciążenie zbywcy nieruchomości opłatą na rzecz gminy. Należy uwzględnić, że podstawą do pobrania opłaty nie jest sam fakt wzrostu wartości nieruchomości w następstwie uchwalenia lub zmiany planu miejscowego, ale zbycie nieruchomości, której wartość wzrosła z powodu uchwalenia planu lub jego zmiany.

Prowadzi to do wniosku, że użyte w art. 36 ust. 3 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym określenie „zbycie nieruchomości” nie może obejmować przeniesienia własności lub użytkowania wieczystego w drodze umowy darowizny.

Powyższe stanowisko NSA jest przejawem zastosowania tzw. wykładni celowościowej przepisu prawnego i mnie, jako prawnika, w pełni przekonuje.

Oczywiście może nie przekonać urzędnika, ale w takiej sytuacji należy po prostu odwołać się od ewentualnej decyzji podatkowej, jeżeli zostanie wydana. Wcześniej może Pan wnieść o umorzenie postępowania wobec jego bezprzedmiotowości, ze wskazaniem na ww. wyrok sądu.

Na marginesie zauważę jeszcze, że na wzmiankowany wyrok powołała się również minister infrastruktury, odpowiadając na zapytanie poselskie w dniu 6 maja 2008 r. i w pełni aprobując przedstawione stanowisko.