Umowa licencyjna o korzystanie z baz danych

Analiza umów licencyjnych o korzystanie z elektronicznych baz danych pozwala na wskazanie typowych elementów takich umów. W umowie licencyjnej o korzystanie z elektronicznej bazy danych udostępniający czyli licencjodawca:

1. zobowiązuje się zapewnić korzystającemu (licencjobiorcy) dostęp do bazy danych oraz,
2. upoważnia go do korzystania z udostępnionej bazy danych w sposób określony w umowie.

Natomiast korzystający z bazy danych, czyli licencjobiorca:

1. zobowiązuje się do korzystania z bazy danych w sposób określony przez strony oraz,
2. do zapłaty wynagrodzenia.

Typowym elementem umów licencyjnych o korzystanie z dóbr niematerialnych, a zatem również umów licencyjnych o korzystanie z baz elektronicznych, jest upoważnienie licencyjne, czyli zezwolenie na podejmowanie działań, które w razie jego braku stanowiłyby naruszenie prawa wyłącznego przysługującego względem danego dobra.

W kontraktach licencyjnych o korzystanie z baz elektronicznych ma się na ogół do czynienia z więcej niż jednym upoważnieniem licencyjnym. Upoważnienie licencyjne zawarte w takiej umowie ma zwykle charakter kompleksowy, trzeba bowiem pamiętać, ze do poszczególnych części elektronicznej bazy danych przysługują odrębne prawa wyłączne, a w trakcie korzystania z elektronicznej bazy danych licencjobiorca podejmuje działania wkraczające w sferę zabezpieczoną więcej niż jednym prawem wyłącznym.

Jeśli elektroniczna baza danych jest chroniona w prawie autorskim ze względu na twórczy sposób uporządkowania lub wyboru zgromadzonej w niej zawartości, to w umowie licencyjnej pojawi się upoważnienie licencyjne na korzystanie z takiej bazy w zakresie objętym treścią majątkowych praw autorskich.

Zakres udzielanej licencji będzie zróżnicowany w zależności od rodzaju licencji. W przypadku umów zawieranych z tzw. ostatecznymi użytkownikami upoważnienie licencyjne obejmować będzie tymczasowe zwielokrotnianie, do którego dochodzi w trakcie korzystania z elektronicznej bazy w pamięci operacyjnej komputera użytkownika, a w przypadku baz udostępnianych w trybie off-line - zezwolenie na sporządzenie trwałej kopii w trakcie instalacji bazy na stanowisku komputerowym użytkownika.

Zakresem upoważnienia będą mogły być także objęte niektóre sposoby publicznego udostępniania (np. wyświetlanie lub udostępnianie baz w takich miejscach, jak biblioteki). Natomiast w przypadku umów licencyjnych, na podstawie których na licencjobiorcę przenosi się ciężar eksploatacji elektronicznej bazy danych, zakres upoważnienia licencyjnego będzie obejmować np. publiczne udostępnianie za pośrednictwem sieci (jeśli baza danych udostępniana jest w trybie on-line) lub też zwielokrotnianie egzemplarzy oraz wprowadzanie ich do obrotu (jeśli baza udostępniania jest w trybie off-line). Ponadto, upoważnienie licencyjne obejmować będzie zezwolenie na udzielanie licencji tzw. ostatecznym użytkownikom.

Jeśli w udostępnianej licencjobiorcy bazie danych wykorzystywane jest oprogramowanie chronione w prawie autorskim, to w omawianych umowach licencyjnych pojawi się również upoważnienie licencyjne odnoszące się do tego oprogramowania, przy czym w grę może wchodzić zezwolenie na korzystanie z większej liczby programów komputerowych.

W przypadku umów licencyjnych zawieranych z tzw. ostatecz­nymi użytkownikami upoważnienie licencyjne będzie obejmować tym­czasowe zwielokrotnianie, do którego dochodzi w trakcie korzystania, a także sporządzanie trwałej kopii w związku z instalacją elektronicz­nej bazy danych na komputerze użytkownika.

Natomiast w przypad­ku umów licencyjnych zawieranych z licencjobiorcami, którzy mają zajmować się dalszą eksploatacją bazy elektronicznej i udostępniać ją w trybie off-line, zezwolenie będzie dotyczyć zwielokrotniania egzemplarzy bazy (a zatem także oprogramowania) oraz wprowadzania ich do obrotu, a gdy bazę udostępniać będą w trybie on-line – zakresem zezwolenia objęte będzie przede wszystkim udostępnianie tzw. ostatecznym użytkownikom oprogramowania do korzystania za pośrednictwem sieci.

Jeśli producent bazy danych poniesie istotne nakłady na zgromadzenie, weryfikację i prezentację zawartości, to w ramach kompleksowego upoważnienia licencyjnego pojawi się także zezwolenie na podejmowanie działań objętych treścią prawa sui generisdo baz danych.

W przy­padku kontraktów zawieranych z tzw. ostatecznymi użytkownikami licencjodawca zezwala zwykle na pobieranie istotnej części zawartości - chodzi np. o pobieranie zawartości polegające na tymczasowym zwielokrotnianiu istotnej części w pamięci operacyjnej w trakcie korzysta­nia przez użytkownika lub trwałego zwielokrotniania zawartości np. na płycie DVD, CD-ROM czy w postaci wydruku zawartości.

Natomiast w przypadku kontraktów upoważniających licencjobiorców do udostępniania baz danych tzw. ostatecznym użytkownikom, zakresem upoważnienia będą objęte takie formy pobierania, jak zwielokrotnianie egzemplarzy bazy danych. Ponadto w tego typu kontraktach pojawi się także zezwolenie na wtórne wykorzystywanie istotnej części zawartości, polegające np. na wprowadzaniu egzemplarzy do obrotu lub udostępnianiu bazy w trybie on-line.

Wprawdzie w zdecydowanej większości kontraktów licencyjnych o korzystanie z baz elektronicznych występuje element zezwolenia na podejmowanie działań w zakresie objętym treścią prawa lub praw wyłącznych, lecz nie można wykluczyć i takiej sytuacji, że względem udostępnianej bazy danych nie będą przysługiwać żadne prawa wyłączne. Stanie się tak wtedy, gdy sposób uporządkowania lub doboru zawartości, a także oprogramowanie, nie mają twórczego charakteru oraz gdy nie zostały spełnione przesłanki, od których uzależnia się możliwość skorzystania z ochrony sui generis.

Należy ponadto zauważyć, że - zgodnie z polskim ustawodawstwem - w umowach licencyjnych zawieranych z licencjodawcami, których siedziba lub główne miejsce działalności znajduje się poza terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nie pojawi się element upoważnienia licencyjnego w odniesieniu do prawa pobierania i wtórnego korzystania z istotnej części bądź całości zawartości bazy danych, tacy licencjodawcy bowiem nie korzystają obecnie na terenie Polski z ochrony sui generis.

Przepis art. 5 u.o.b.d. stanowi, że ochrona sui generisprzysługuje jedynie:

1. producentom, którzy są obywatelami polskimi lub - w przypadku osób prawnych - producentom, których siedziba znajduje się na terenie Polski;
2. producentom, którzy są obywatelami lub maja miejsce stałego pobytu na terytorium państwa - strony umowy o Euro­pejskim Obszarze Gospodarczym;
3. producentom, których siedziba i zakład główny wykonywania działalności znajduje się na terytorium państwa - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym – jeśli jedynie siedziba producenta znajduje się na terytorium państwa - stro­ny umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, to producent musi dodatkowo wykazac, że jego działalność jest istotnie i trwale związana z gospodarką tego państwa;
4. producentom, którzy są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807);
5. innym producentom, jeśli wynika to z umów międzynarodowych.

Zgodnie z art. 5 u.o.b.d. należy zatem przyjąć, że producenci spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego (np. producenci amerykańscy) nie będą mogli skorzystać z ochrony sui generis , ponieważ jak dotąd nie zawarto żadnej umowy międzynarodowej, która rozciągałaby ochronę sui generis na producentów spoza tych państw. Dodać należy, ze ochrona sui generismogłaby zostać rozciągnięta na producentów pochodzących z innych państw wyłącznie na podstawie umowy międzynarodowej zawieranej przez Radę działająca na wniosek Komisji Europejskiej, co jednoznacznie wynika z treści art. 11 ust. 3 Dyrektywy.

Stan prawny obowiązujący na dzień 25.11.2007