Odwołanie pełnomocnictwa przez osobę chorą na Alzheimera

Bez względu na stan zdrowia psychicznego, w jakim znajduje się obecnie Pani wuj, jeśli nie został ubezwłasnowolniony całkowicie lub choćby częściowo, dysponuje on – jako osoba pełnoletnia – pełnią zdolności do czynności prawnych (art. 11 i 12 Kodeksu cywilnego, dalej K.c.) i może podejmować samodzielne decyzje, które będą wywoływać skutki prawne. Pani niezadowolenie z faktu, że wuj odwołał udzielone Pani pełnomocnictwo do rachunku bankowego, nie ma żadnego znaczenia prawnego.

Osobną kwestią jest natomiast ważność czynności prawnej (art. 82 K.c.) dokonanej przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego zaburzenia czynności psychicznych.

Taka jednostronna lub dwustronna czynność prawna będzie nieważna od samego początku (ex tunc), ale powołanie się na ową nieważność wymaga potwierdzenia na drodze sądowej, w procesie o ustalenie nieistnienia umowy, wszczętym z powództwa osoby, która ma w tym interes prawny, zatem nie tylko przez stronę czynności (art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego).

Natomiast jeśli oświadczenie stanowiące element treści czynności prawnej zostałoby złożone pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, osoba, która je złożyła, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mogła ona obawiać się, iż jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe (art. 87 K.c.).

Taka wada oświadczenia woli jest powodem tzw. nieważności względnej (wzruszalności) czynności prawnej, a uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia może nastąpić jedynie w ciągu roku od chwili, kiedy stan obawy ustał, poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie czynności na piśmie (art. 88 K.c.). Co istotne, o nieważności względnej z powodu groźby można mówić tylko w przypadku umów, a zatem dwustronnych lub wielostronnych czynności prawnych.

Samo inspirowanie posunięć osoby, co do której wiadomo, że podlega okresowym lub stałym zaburzeniom czynności psychicznych, o co – jak można podejrzewać – posądza Pani siostrzenicę wuja, nie kwalifikuje się do żadnej reakcji prawnej, jeśli nie mamy do czynienia z groźbą karalną w rozumieniu przepisów prawa karnego.

Pani wuj nie jest osobą ubezwłasnowolnioną, może podejmować dowolne czynności w stosunku do swojego majątku. Oświadczenie o udzieleniu pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną, podobnie jak i jego odwołanie, zatem wuj nie musiał uzyskiwać Pani zgody, aby zmienić jego zakres, cofnąć je, ograniczyć (art. 96 K.c.).

Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 1 K.c.). Przykładem takiego stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa może być zawarcie umowy-zlecenia świadczenia pomocy prawnej, której następstwem jest udzielenie pełnomocnictwa pełnomocnikowi procesowemu (radcy prawnemu bądź adwokatowi) do reprezentowania mocodawcy w postępowaniu sądowym, administracyjnym, podatkowym itd.