Odprawa uzupełniająca po przejściu na emeryturę i wcześniejszym otrzymaniu odprawy rentowej

Prawo do odprawy emerytalnej

Sąd Najwyższy wydawał różne orzeczenia w tym zakresie. Najbardziej interesująca jest uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2019 r w sprawie o sygn. akt III PZP 3/19. W niej SN uznał, że „pracownik Służby Leśnej, który otrzymał odprawę w związku z przejściem na rentę inwalidzką na podstawie porozumienia z dnia 6 listopada 1984 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach zgrupowanych w organizacji gospodarczej Lasy Państwowe, może następnie – po nawiązaniu stosunku pracy z Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe – nabyć prawo do odprawy w związku z przejściem na emeryturę (art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy z 28 września 1991 r. o lasach, jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2129 ze zm.).”

Pani była zatrudniona w szpitalu. W roku 2000 przeszła na rentę i otrzymała z tego tytułu odprawę. Następnie podjęła Pani zatrudnienie w 2011 r. Teraz przeszła Pani na emeryturę. Nie tyle przeszła, ile spełniła warunki do uzyskania prawa do emerytury i skorzystała Pani z tego faktu, zmieniając swoje świadczenie z renty na emeryturę.

Według Kodeksu pracy:

„Art. 921 § 1. Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

§ 2. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa”.

Ponowna odprawa

Z przepisu art. 921 § 2 wynika, że nabycie prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej na podstawie Kodeksu pracy wyłącza ponowne nabycie prawa do tego świadczenia na tej samej podstawie prawnej, co jednak nie wyklucza nabycia prawa do takiej odprawy na innej podstawie prawnej, jeżeli akty prawa zakładowego bądź pragmatyki służbowe wyraźnie tego nie wyłączają. Takim wyłączeniem nie jest w szczególności zastrzeżenie jednorazowości odprawy, bowiem – jak trafnie przyjął Sąd Najwyższy we wskazanych wyżej wyrokach w sprawach I PK 13/18, II PK 215/05, II PK 197/10 – oznacza ono brak możliwości nabycia prawa do takiego świadczenia ponownie na tej samej podstawie prawnej, a nie ponownego prawa do takiego świadczenia w ogóle.

Z przepisu art. 921 § 2 wynika, że nabycie prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej na podstawie Kodeksu pracy wyłącza ponowne nabycie prawa do tego świadczenia na tej samej podstawie prawnej. Brak w prawie zakładowym, bądź pragmatyce służbowej zastrzeżenia, że wyłączone jest ponowne nabycie prawa do odprawy emerytalnej i rentowej przez pracownika, który taką odprawę już otrzymał, może prowadzić do wniosku, że jest ona należna przy powtórnym przejściu na emeryturę i rentę, mimo podkreślenia jednorazowego charakteru tego świadczenia, jeżeli to prawo przysługuje na różnych podstawach prawnych.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego „jednorazowość świadczenia wyraża się w tym, że otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18.03.2010 r., sygn. akt II PZP 1/10). Pracownik, który uprzednio nabył prawo do odprawy rentowej, nie nabywa prawa do odprawy emerytalnej. Pragmatyki służbowe lub wewnątrzzakładowe regulaminy wynagradzania mogą uregulować tę kwestie korzystniej dla pracownika. Jednorazowy charakter świadczenia wyraża się również w tym, że pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie w późniejszym czasie nabyć do niej prawa np. u innego pracodawcy.

Odprawa uzupełniająca

W Pani sytuacji nikt nie zabroni Pani podjęcia starań o uzyskanie odprawy uzupełniającej w związku z ustaniem obecnego zatrudnienia z powodu przejścia na emeryturę. To byłby tylko pisemny wniosek do zakładu pracy z odpowiednim uzasadnieniem swojego stanowiska co do odprawy uzupełniającej.

Musi Pani jednak liczyć się z tym, że pracodawca może mieć inną ocenę sytuacji i odmówi takiej uzupełniającej odprawy. Kierować może się Uchwałą Sądu Najwyższego z 18 marca 2010 r., sygn. akt II PZP 1/10: „Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 921 § 2 k.p.)”.

A wtedy – nie pozostanie Pani nic innego jako pozew o zapłatę odprawy uzupełniającej.

Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Uchwała podjęta w składzie siedmiu sędziów nie nabiera mocy zasady prawnej, chyba skład orzekający postanowi inaczej.

Nadanie uchwale mocy zasady prawnej oznacza, że zwykły skład Sądu Najwyższego nie może odstąpić od interpretacji przedstawionej we wcześniejszej uchwale, która posiada moc zasady prawnej. A jeżeli jakikolwiek skład Sądu Najwyższego zamierza odstąpić od zasady prawnej, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia pełnemu składowi Izby.

W procesie znaczenie miałyby regulacje zakładowe co do odprawy rentowej i emerytalnej. Stwierdzenie, że sprawa została w tych przepisach uregulowana w danym zakresie (przedmiotowym lub podmiotowym) wyłącza możliwość skorzystania z Kodeksu pracy. Kluczowa jest odpowiedź na pytanie nie tyle, czy sprawa została w jakikolwiek sposób unormowana w pragmatyce/układzie zbiorowym, regulaminie pracy, ile czy została uregulowana w sposób pełny.

Interpretacja prawa dokonana przez Sąd Najwyższy, w ujęciu formalnym, wiążę tylko ten sąd. Wyjątkowo, sądy powszechne są związane wykładnią dokonaną przez Sąd Najwyższy, ale tylko w sprawie, w której bezpośrednio swój pogląd przedstawił Sąd Najwyższy.