Odpowiedzialność żony za długi męża

Zakres odpowiedzialności za długi małżonka

W pierwszej kolejności należy odnieść się do przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j.t. Dz. U. 2017, poz. 682; zwanej dalej „K.r.o.”). Zakres odpowiedzialności za długi jednego z małżonków w przypadku wspólności majątkowej małżeńskiej określa art. 41 K.r.o. Przepis ten stanowi:

„Art. 41. § 1. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

§ 2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

§ 3. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.”

W przedstawionej sytuacji zastosowanie będzie znajdował § 2 powyższego artykułu. Bowiem z Pana relacji wynika, że żona nie miała nawet wiedzy na temat zaistniałego czynu. W związku z tym należy wskazać, że wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia:

• z majątku osobistego dłużnika, czyli Pana,
• z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
• z korzyści uzyskanych przez dłużnika z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 K.r.o. (prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy),
• a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Co składa się na majątek osobisty małżonka

Przy czym na majątek osobisty małżonka, zgodnie z art. 33 K.r.o., składa się:

„Art. 33. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.”

Dodać należy również, że majątek wspólny małżonków objęty jest tzw. współwłasnością łączną. Oznacza to, że w czasie trwania małżeństwa nie może być on dzielony. W konsekwencji art. 42 K.r.o. przyjmuje:

„Art. 42. Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.”

Ograniczenie to jednak nie rozciąga się na czas po ustaniu małżeństwa. Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy: „wierzyciel jednego z małżonków po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej może prowadzić egzekucję z udziału tego małżonka we własności nieruchomości wchodzącej poprzednio w skład majątku wspólnego” (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 r., sygn. akt III CZP 9/15).

Czego komornik nie może zająć małżonce?

Zatem gdyby doszło do egzekucji, komornik nie powinien zajmować innych składników niż te, które zostały wymienione w art. 41 § 2 K.r.o. Dotyczy to zarówno wynagrodzenia małżonki, środków zgromadzonych przez nią w IKE, jak i mieszkania (jeśli zostało ono nabyte w trakcie trwania małżeństwa i weszło do majątku wspólnego).

Natomiast nie polecam utrzymywania wspólnego rachunku bankowego czy lokaty. Komornicy w praktyce bowiem często zajmują cały rachunek albo lokatę, a potem osoba, która nie jest dłużnikiem, musi wnosić o zwolnienie takich środków z zajęcia. Powstaje równie w praktyce problem, żeby wykazać czyje i w jakiej wysokości są te środki. Lepiej te rachunki porozdzielać.

Na koniec dodam tylko informacyjnie, że wierzyciel mógłby egzekwować należność z majątku wspólnego tylko wtedy, gdyby przedstawił dokument urzędowy lub prywatny, że dług powstał z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika (art. 787 Kodeksu postępowania cywilnego).

Art. 787. Tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.