Od czego zależy prawo do zachowku i jego wysokość?

Grono uprawnionych do zachowku i wymiar zachowku

Ma Pani prawo do zachowku po ojcu. Zgodnie z art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego – zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Pani, jako córka, jest jedyną osobą w kręgu potencjalnych spadkobierców ustawowych. Zatem dziedziczyłaby Pani po ojcu cały jego majątek, czyli, jak rozumiem, połowę nieruchomości, gdyby Pani tato w inny sposób nie zadysponował swoim majątkiem.

W świetle przytoczonego wyżej przepisu może Pani zatem żądać od spadkobiercy ustanowionego przez ojca w testamencie połowy wartości tego udziału w nieruchomości, czyli de facto 1/4 wartości całej nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 991 § 2 K.c.: „Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Darowizny za życia i wydziedziczenie w testamencie

Musi Pani jednak pamiętać o odliczeniach darowizn. Nie znam całej Pani historii, ale jeśli takie darowizny od taty były, to zaliczane są na poczet zachowku.

Musi też być Pani przygotowana na taką ewentualność, że ojciec w testamencie ustanowił swojego spadkobiercę i jednocześnie Panią wydziedziczył. Wydziedziczenie powoduje utratę prawa do zachowku. Zgodnie z art. 1008 K.c. – spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Droga sądowa do uzyskania zachowku

Aby uzyskać zachowek, należy wytoczyć powództwo przeciwko spadkobiercy o jego wypłatę. Opłata od pozwu w tym przypadku to 5% wartości oczekiwanego zachowku. Do pozwu należy dołączyć oczywiście akty stanu cywilnego uzasadniające Pani twierdzenie o tym, że mogła Pani dziedziczyć z ustawy. Jeśli nie wie Pani, czy spadkobiercy już przeprowadzili postępowanie spadkowe, warto sprawdzić w rejestrze spadków, który jest dostępny publicznie pod adresem www.rejestry-notarialne.pl. Gdyby w toku procesu o zachowek okazało się, że ojciec Panią wydziedziczył, w procesie tym może Pani podważyć wydziedziczenie, udowadniając, że nie istniała przyczyna wydziedziczenia wskazana w testamencie.