List gończy w Polsce a możliwość przesłuchania poszukiwanego za granicą

Przesłuchanie obywateli polskich przebywających za granicą 

Podstawę prawną dla przedstawionego przez Pana stanu faktycznego stanowi art. 586 Kodeksu postępowania karnego (w skrócie K.p.k.).

Przepis art. 586 K.p.k. określa sposób dokonywania doręczeń i przesłuchiwania osób przebywających za granicą. W odniesieniu do doręczeń i przesłuchiwania obywateli polskich przebywających za granicą nie jest konieczne korzystanie z pomocy organów państwa obcego. Polski sąd lub prokurator może bowiem zwrócić się do polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego w państwie obcym, w którym Pan przebywa. Wniosek o doręczenie pisma lub przesłuchanie w trybie art. 586 § 2 K.p.k. prokurator przekazuje bezpośrednio do polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego mającego siedzibę w danym państwie obcym.

Obowiązek doręczania pism i i innych dokumentów oraz przesłuchania stron, podejrzanych, świadków i biegłych poza granicami RP

Obowiązek doręczania pism i innych dokumentów oraz przesłuchiwania stron, podejrzanych, świadków i biegłych nakłada na konsula przepis art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (j.t. Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823). Czynności te konsul wykonuje, stosując odpowiednio właściwe przepisy prawa polskiego, jeżeli odbiorca pisma lub innego dokumentu albo osoba, która ma być przesłuchana, jest obywatelem polskim i zgadza się dobrowolnie przyjąć pismo lub inny dokument albo złożyć zeznanie, wyjaśnienie lub opinię.

Należy mieć na uwadze, że doręczenie pisma lub przesłuchanie w sposób określony w art. 586 § 1 K.p.k. uzależnione jest de facto od Pana dobrej woli, gdyż polskie organy za granicą nie są uprawnione do stosowania środków przymusu wobec obywateli polskich. Skorzystanie z możliwości, jakie stwarza art. 586 § 1 K.p.k., będzie też niemożliwe w państwach, w których brak jest polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego lub urzędu konsularnego. Może być to również niecelowe, jeżeli można zasadnie przypuszczać, iż doręczenie lub przesłuchanie w tym trybie będzie nieskuteczne.

Przesłuchanie osoby przebywającej za granicą w charakterze oskarżonego

W tych wszystkich sytuacjach konieczne będzie zastosowanie normalnego (zasadniczego) trybu pomocy prawnej wskazanego w art. 586 § 2 K.p.k. Doręczenie pisma lub przesłuchanie osoby przebywającej za granicą w charakterze oskarżonego, świadka lub biegłego w trybie art. 586 § 2 K.p.k. wymaga, aby sąd lub prokurator zwrócił się o dokonanie tych czynności za pośrednictwem ministra sprawiedliwości (art. 613 § 1 K.p.k.) do sądu, prokuratury lub innego właściwego organu państwa obcego. Dokonanie tych czynności przez organ państwa obcego następuje zgodnie z wymogami prawa obowiązującego w tym państwie.

Umowy międzynarodowe mogą jednakże przewidywać, że na życzenie państwa występującego z wnioskiem o dokonanie czynności w ramach pomocy prawnej organ państwa wezwanego może zastosować przepisy prawa państwa wzywającego, jeżeli nie są sprzeczne z prawem państwa wezwanego. O tym, czy prowadzący bądź też nadzorujący postępowanie przygotowawcze prokurator zdecyduje się skorzystać z tej formy przesłuchania świadka, podejrzanego lub biegłego, decydować będą okoliczności konkretnej sprawy. Z reguły forma ta znajdzie zastosowanie w sytuacji, gdy osoba, która ma zostać przesłuchana, przebywa za granicą, a pobyt tam ma charakter długotrwały i nie zamierza ona wracać na terytorium Polski. Brak jest w przepisach K.p.k. regulacji, które normują formę, w jakiej organ prowadzący postępowanie powinien ustosunkować się do wniosku o przesłuchanie świadka, podejrzanego bądź biegłego w trybie, o którym mowa w art. 586 K.p.k. Możliwe jest zatem zastosowanie się do reguł art. 93 K.p.k.

Czym jest list żelazny 

Oczywiście, jeśli stan zdrowia na to Panu pozwoli, może Pan skorzystać z instytucji listu żelaznego gwarantującej możliwość zeznawania z wolnej stopy. Zgodnie bowiem z art. 281 K.p.k. „jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowo sąd okręgowy może wydać oskarżonemu list żelazny”.

Stosownie do art. 282 § 1 K.p.k. „list żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności aż do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony:

1. będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym – także na wezwanie prokuratora,
2. nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju,
3. nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo winny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne.

Nieusprawiedliwione niestawienie się oskarżonego na wezwanie

W razie nieusprawiedliwionego niestawienia się oskarżonego na wezwanie lub naruszenia innych warunków wymienionych powyżej, właściwy miejscowo sąd okręgowy orzeka o odwołaniu listu żelaznego”.

Sąd może uzależnić wydanie listu żelaznego od złożenia poręczenia majątkowego.

Wydanie listu żelaznego zapewni więc Panu możliwość odpowiadania z wolnej stopy, ale wiązać się będzie z koniecznością pobytu w Polsce w czasie trwania postępowania.