Jak wyegzekwować od dłużnika zasądzone świadczenie?

Jeśli dłużnik dobrowolnie nie chce wykonać orzeczenia sądu, należy wszcząć postępowanie egzekucyjne, które przeprowadzi komornik.

Postępowanie egzekucyjne wszczynane jest na wniosek wierzyciela. Przy wnoszeniu samego wniosku nie trzeba uiszczać żadnej opłaty, ewentualnie należy to zrobić na wezwanie komornika.

Podstawą egzekucji jest tzw. tytuł wykonawczy, należy przez niego rozumieć tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

Tytułami egzekucyjnymi są:

• orzeczenia (w szczególności wyroki, nakazy zapłaty) sądu czy referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,
• ugody zawarte przed sądem,
• ugody zawarte przed mediatorem bądź komisją pojednawczą,
• wyroki sądu polubownego (także ugody zawarte przed tym sądem),
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej, uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru, pod warunkiem że termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany,
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, pod warunkiem że akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, oraz termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności,
• akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, pod warunkiem że wysokość wierzytelności jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, akt określa warunki prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, a także gdy wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.

W celu nadania klauzuli wykonalności tytuł egzekucyjny musi być prawomocny (czyli taki od którego nie przysługują już zwykłe środki odwoławcze) albo natychmiastowo wykonalny. Natychmiastowa wykonalność orzeczenia powstaje z chwilą jego wydania i zachodzi albo z mocy ustawy albo z mocy orzeczenia sądowego (chodzi tu o orzeczenia, którym sąd nadał rygor natychmiastowej wykonalności – w takim przypadku wierzyciel, w celu jego egzekucji, nie musi czekać na jego uprawomocnienie się).

Klauzulę wykonalności nadaje co do zasady sąd rejonowy, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji. Sąd drugiej instancji nadaje klauzulę, dopóki akta sprawy w sądzie tym się znajdują; nie dotyczy to jednak Sądu Najwyższego. Pozostałym tytułom wykonawczym klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy miejsca zamieszkania dłużnika. Jeżeli tej właściwości nie można ustalić, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, a gdy wierzyciel zamierza wszcząć egzekucję za granicą – sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony.

Do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności należy załączyć oryginał tytułu egzekucyjnego oraz opłatę kancelaryjną w wysokości 6 zł. Dowód uiszczenia opłaty – w przypadku przelewu bankowego – należy załączyć do wniosku. Opłatę można też uiścić przez naklejenie na wniosek znaków opłaty sądowej (znaki te można nabyć w kasie sądu).

Wnioski o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu innemu niż orzeczenie sądu, ugoda sądowa, nakaz zapłaty albo ugoda zawarta przed mediatorem podlegają nadto opłacie sądowej w kwocie 50 zł.

Jeśli dłużnik pozostaje w związku małżeńskim, w celu prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego wierzyciel we wniosku winien wnieść o nadanie klauzuli także przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową. Do wniosku należy również załączyć dokument prywatny lub urzędowy w celu wykazania, iż dochodzony dług powstał z czynności prawnej (np. umowy) dokonanej za zgodą małżonka dłużnika; oraz oprócz opłaty kancelaryjnej – opłatę sądową w wysokości 50 zł.

Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

Na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie, które należy złożyć w terminie 7 dni od jego doręczenia do sądu wyższej instancji za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone postanowienie.

Sąd tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę przesyła wierzycielowi na adres wskazany we wniosku. Wierzyciel, który posiada już tytuł wykonawczy, może wystąpić do komornika z wnioskiem o wszczęcie egzekucji. Można go złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu. Może go złożyć osobiście wierzyciel albo jego ustawowy przedstawiciel (np. w przypadku, gdy wierzycielem jest osoba niepełnoletnia lub ubezwłasnowolniona) lub pełnomocnik. Pełnomocnictwo udzielone w postępowaniu rozpoznawczym działa w postępowaniu egzekucyjnym. Tym samym nie ma potrzeby ustanawiania na nowo pełnomocnika po zakończonym postępowaniu przed sądem.

We wniosku należy wskazać:

• komornika, do którego kierowany jest wniosek,
• strony postępowanie egzekucyjnego (a więc wierzyciela i dłużnika),
• wysokość egzekwowanej kwoty,
• sposób egzekucji.

Do wniosku należy załączyć oryginał tytułu wykonawczego.

We wniosku, oprócz dochodzonej w postępowaniu egzekucyjnym kwoty, należy podać również zasądzone przez sąd koszty procesu, dłużnik zobowiązany jest bowiem do ich zwrotu.

Wyróżniamy następujące sposoby egzekucji świadczeń pieniężnych:

1. egzekucja z ruchomości,
2. egzekucja z wynagrodzenia za pracę,
3. egzekucja z rachunków bankowych,
4. egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych,
5. egzekucja z nieruchomości,
6. egzekucja ze statków morskich.

Wierzyciel może wskazać we wniosku kilka sposobów egzekucji przeciwko swojemu dłużnikowi z tym zastrzeżeniem, że z tych kilku sposobów powinien zastosować ten najmniej uciążliwy dla dłużnika.

Od wskazanego sposobu egzekucji zależy w zasadzie właściwość komornika. Egzekucja z ruchomości należy do komornika tego sądu, w którego okręgu znajdują się ruchomości; egzekucja z wynagrodzenia za pracę dłużnika należy do komornika, w którego okręgu dłużnik ma miejsce zamieszkania.

Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. 2006 r. Nr 167 poz. 1191) dopuszcza jednak odstępstwo od tej zasady. Zgodnie z art. 8 ust. 3 tejże wierzyciel ma prawo wyboru komornika w granicach właściwości sądu apelacyjnego. W praktyce oznacza to, że wierzyciel może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji do wybranego przez siebie komornika, pod warunkiem że wybrany komornik działa w okręgu tego samego sądu apelacyjnego.

Przykładowo, jeśli tytuł egzekucyjny, na podstawie którego prowadzona jest egzekucja, wydał Sąd Rejonowy w Toruniu, wierzyciel może się zwrócić do któregokolwiek z komorników działających w okręgu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku.

Reasumując, w celu przymusowego dochodzenia zasądzonego świadczenia należy złożyć wniosek egzekucyjny do komornika po uprzednim wystąpieniu do sądu o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Oczywiście koszty postępowania egzekucyjnego obciążają dłużnika.

Stan prawny obowiązujący na dzień 02.09.2009